عطر، ماده‌ای خوشبو است که برای خوشبوسازی بدن و یا محیط زندگی از آن استفاده شود. عطر از مواد طبیعی و یا از ترکیب اسانسها، تثبیت کننده‌ها و حلال‌ها و ترکیبات معطر تشکیل می‌شود. مواد اولیه معطر سازنده عطر از طریق استخراج از منابع گیاهی، حیوانی و یا از روشهای تولید مصنوعی مواد شیمیایی تهیه می‌گردند.
از طریق متن‌ها و حفاری‌های باستان‌شناسی معلوم شده‌است که عطرها در بعضی از تمدن‌های اولیه انسانی وجود داشته‌اند. عطرسازی مدرن از اواخر قرن نوزدهم میلادی که تولید مصنوعی مواد معطری همچون وانیلین و کومارین بطور تجاری ممکن شد، شروع گردیده‌است
تاریخچه
انبیق - قرن سیزدهم هجری شمسی - ساخته شده در تبریز.
هنر عطر سازی در زمان باستان از میان رودان و مصر شروع شده و درایران و روم باستان توسعه پیداکرد. اولین شیمیدان ثبت شده در دنیا زنی بنام تاپوتی می‌باشد، یک عطر ساز که طبق لوحه‌های خط میخی در هزاره دوم قبل از میلاد در میان رودان می‌زیسته‌است.۱ او گلها، روغنها و اگیر ترکی را با دیگر مواد معطر چندین بار متوالی تقطیر و صاف می‌کرده تا عطر مورد نظر را تولید نماید.۲
در سال ۲۰۰۵،۳باستان شناسان آنچه که تصور می‌شود قدیمی‌ترین عطر جهان می‌باشد را در پیرگوس، قبرس کشف کردند. این عطرها قدمتی بیش از ۴٬۰۰۰ سال دارند. در این مجموعه حداقل ۶۰ دستگاه تقطیر، کاسه برای مخلوط کردن، قیف و بطری عطر در یک کارگاه ۴۳٬۰۰۰ فوت مربعی (۴٬۰۰۰ متر مربعی) کشف گردید.۴ در زمان‌های قدیم مردم با استفاده از گیاهان و ادویه جاتی مانند بادام، گشنیز، گل تلفونی (مورد سبز)، رزین رسته مخروطیان، ترنج، و همچنین انواع گل عطر تولید می‌کرده‌اند.۵
«در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد در سیلک کاشان ..... غیر از ظروف سفالین بعضی تُنگ‌های کوچک از مرمر، که گویا مخصوص نگهداری عطر بود در حفریات سیلک پیدا شده است و همچنین مقداری آئینه مسی جهت آرایش به دست آمده است.»۶
درقرن نهم میلادی ابویوسف کندی شیمیدان عرب، کتابی دربارهٔ عطرها به نام شیمی عطر و تقطیر نوشته‌است. این کتاب شامل بیش از یک صد دستور برای تهیه روغنهای معطر، مرهم‌ها، عرق‌های گیاهی و جایگزین‌هایی برای داروهای پر هزینه می‌باشد. به علاوه در این کتاب ۱۰۷ روش و دستور العمل برای عطر سازی و ساخت تجهیزات مربوطه، از جمله انبیق، شرح داده شده‌است.۷
دانشمند ایرانی ابن سینا فرایند عصاره گیری از گلها با استفاده از روش تقطیر را که امروزه بطور معمول استفاده می‌گردد معرفی کرد. اولین تجربه او با گل رز بوده‌است. از زمان این کشف، عطر از مخلوطی از روغنها، گیاهان و یا گلبرگ‌های خرد شده که یک ترکیب قوی معطر را بوجود می‌آورند به دست می‌آید. از این میان گلاب بلافاصله میان مردم محبوب شد. مواد اولیه و تکنولوژی تقطیر در کشورهای شرقی به طور قابل توجهی صنعت عطر سازی و پیشرفتهای علمی و بخصوص شیمی را در غرب تحت تأثیر قرار داده‌اند.
غلظت
بطری اصلی ادوکلن
محصولاتی که به‌عنوان انواع عطر شناخته می‌شوند تنها در میزان غلظت عصاره‌های روغنی معطر در حلال آن، که می‌تواند شامل اتانول یا ترکیبی از آب و اتانول باشد متفاوت هستند. شدت و ماندگاری عطر بر اساس غلظت، شدت و طول عمر ترکیبات معطر (اسانس طبیعی / روغن عطر) مورد استفاده در آن می‌باشد: هر قدر درصد ترکیبات معطر افزایش می‌یابد، شدت و ماندگاری آن نیز زیادتر می‌شود.
معیارهایی که برای توصیف غلظت تقریبی یک عطر با استفاده از درصد و یا حجم روغن معطر در آن، مورد استفاده قرار گیرد معمولاً مبهم و غیر دقیق می‌باشند. فهرستی از عبارات معمول به شرح زیر ارائه شده‌است:۸
پودر عطر شامل ۳۱٪ اسانس عطری در پودر تالک آرایشی بدون وجود الکل می‌باشد.
عصاره عطر یا perfume با غلظتی بین ۱۵–۴۰٪ از مواد معطر غلیظ‌ترین، خالصترین، ماندگارترین و در عین حال گرانترین نوع عطر است.
اسپریت دو پرفیوم یا ESdP شامل ۱۵–۳۰٪ مواد معطره، یک ترکیب که به ندرت بین عصاره عطر و ادوپرفیوم استفاده می‌شود.
ادو پرفیوم یا EdP با غلظتی در حدود ۱۰–۲۰٪ رایج‌ترین نوع عطر است که ماندگاری مناسبی دارد و به گرانی عطر هم نیست. این نوع عطر را با عبارت (millésime) نیز نشان می‌دهند.
ادو تویلت یا EdT در حدود ۵–۱۵٪ غلظت داشته و بوی ملایمی دارد که ماندگاری زیادی هم ندارد و برای تمدید بوی آن باید چندین بار در طول روز از آن استفاده شود.
ادوکلن یا EdC، با غلظتی در حدود ۳–۸٪ از مواد معطر قابل ذکر است که عبارت Original Eau de Cologne یک نام تجاری ثبت شده است.
پرفیوم میست با غلظت ۳–۸٪ مواد معطره در حلال غیر الکلی.
اسپلش و افترشیو (EdS) با ۱–۳٪ غلظت مواد معطره.
در تمام این محصولات اتانول و یا ترکیب آب و اتانول به عنوان حلال مواد معطر به کار می‌رود. روغنهای معطر می‌توانند در روغنهای بی‌بوی دیگری نظیر روغن نارگیل تصفیه شده ویا موم‌های مایعی نظیر روغن جوجوبا (Jojoba oil) حل شوند. در انواع نامرغوب عطرها در حلال‌های فراری چون اتر نیز حل می‌شود.
نحوه استفاده از عطرها
عطرهای خالص بطور عرفی بر روی نقاطی از بدن که نبض دارند پاشیده می‌شوند. نقاطی مانند پشت گوشها، پشت گردن، سمت داخلی مچ، آرنج و زانوها از آن جمله‌اند تا گرمای این نقاط عطر را گرم کرده و رایحه آنرا بطور مداوم پخش کند. در صنعت عطر جدید، استفاده از عطرهایی با غلظت‌های متفاوت با توجه به زمان استفاده از آنها در طول روز پیشنهاد می‌شود: محصولاتی با شدت پخش بوی ملایم مانند روغن حمام، شامپو بدن و لوسیون بدن برای صبح؛ ادو تولت برای بعدازظهر و عطرهایی که به نبض‌ها پاشیده می‌شوند برای غروب پیشنهاد می‌گردند.۹ ادکلون‌ها بسرعت متساعد شده و تا دو ساعت پخش بو دارند. ادوتویلت‌ها از دو تا چهار ساعت بویشان پخش می‌شود، در صورتی که عطرها تا شش ساعت نیز می‌توانند پخش بو داشته باشند.۱۰
عوامل مختلفی می‌توانند بر چگونگی تأثیر عطرها بر بدن استفاده کننده و در نهایت بوی رایحه عطر مؤثر واقع شوند. از رژیم غذایی به عنوان یکی از این عوامل می‌توان نام برد، به طوریکه مصرف غذاهای تند و چرب شدت رایحه عطرها را افزایش می‌دهد.۱۱ مصرف داروها نیز می‌تواند خصوصیات عطر را تحت تأثیر قرار دهد.۱۲ خشکی نسبی پوست استفاده کننده نیز مهم است، عطرها بر روی پوستهای چرب مدت بیشتری نسبت به پوستهای خشک پخش بو دارند.۱۳
رایحه درمانی (عطر درمانی یا آروماتراپی)
رایحه درمانی، استفادهٔ درمانی از گیاهان است که بر اساس اسانسها پایه‌گذاری شده و به وسیلهٔ روش‌هایی مانند ماساژ، کمپرس، اسپری، حمام، دوش، استنشاق و ... باعث تعادل و هماهنگی بین شرایط فیزیکی، روحی و روانی فرد می‌گردد.۱۴
چگونگی توصیف عطر
هرم رایحه‌ها
فرمول دقیق عطرهای تجاری محرمانه نگه داشته می‌شوند. حتی اگر آنها را منتشر کنند، آنچنان رایحه آنها تحت تأثیر مواد و بوهای پیچیده‌ای می‌باشند که کمک زیادی برای تشخیص و توصیف آن عطر خاص نمی‌کنند. با این حال، یک فرد متخصص در عطر می‌تواند به طرز ماهرانه‌ای به اجزاء و عناصر سازنده آن پی ببرد.۱۵
عملی‌ترین راه برای توصیف یک عطر توجه به عناصر آن رایحه و یا " خانواده" ای است که به آن تعلق دارد، تمام آن رایحه‌هایی که احساس کلی از یک عطر را از شروع استفاده از آن تا آخرین لحظه‌ای که اثر آن باقیمانده، می‌سازد.۱۶۱۷
نُت‌های رایحه
عطر نیز در تشابه با نت‌های موسیقی به داشتن سه گروه از نت‌های گوناگون توصیف می‌شود که یک رایحه هماهنگ را بوجود می‌آورند. این نتها به مرور زمان آشکار می‌شوند، اولین بویی که از عطر به مشام می‌رسد مربوط به نت بالایی می‌باشد. به دنبال آن نت میانی احساس می‌شود و در آخرین مرحله نت پایه) خود را بتدریج آشکار می‌نماید. این نتها با دقت و با توجه کامل به فرایند تبخیر عطر به وجود می‌آیند.
نت بالایی: بویی است که به محض استفاده از یک عطر به مشام می‌رسد. نت‌های بالایی شامل ملکولهای کوچک و سبکی هستند که به سرعت تبخیر می‌شوند. آنها در شکل گیری احساس اولیه یک فرد نسبت به آن عطر نقش مهمی ایفا کرده و در نتیجه در فروش آن عطر بسیار حیاتی می‌باشند.
نت میانی: بویی است که درست زمانی که نت بالایی در حال محو شدن می‌باشد خود را نشان می‌دهد. ترکیبات نت میانی قلب یا بدنه اصلی یک عطر را تشکیل می‌دهند و به عنوان یک پوشش برای عدم احساس بوی نامطبوع اولیه نت پایه عمل می‌کنند. این بوی ناخوشایند ابتدایی در نت‌های پایه با گذشت زمان مطبوع و دل‌انگیز می‌شوند.
نت پایه: هنگام محو شدن بوی نت میانی، نت پایه شروع به آشکار شدن می‌کند. نت‌های پایه و میانی یک عطر با یکدیگر اساس عطر را تشکیل می‌دهند. نت‌های پایه عمق و استحکام هر عطر را به وجود می‌آورند. ترکیبات این گروه از بوها غنی و عمیق بوده و معمولاً تا ۳۰ دقیقه بعد از استفاده به مشام نمی‌رسند.
رایحه‌های نت‌های بالایی و میانی تحت تأثیر رایحه نت پایه قرار می‌گیرند، بعلاوه رایحه نت پایه نیز بوسیله مواد استفاده شده در نت میانی تغییر می‌کند. سازندگان عطرها معمولاً نت‌های عطرها را منتشر کرده و به طور معمول آنها را بصورت هرم رایحه‌ها با عبارات نمایشی و انتزاعی به نمایش می‌گذارند.
گروه بندی بر اساس فراریت
مواد معطر بر اساس فراریت و ضریب تبخیر آنها (نُت‌های عطر) بوسیله فردی بنام پُوشِر (Poucher) بین ۱ تا ۱۰۰ طبقه‌بندی شده‌اند.۱۸
نُت ضریب تبخیر
نُت‌های بالایی: ۱ تا ۱۴ (بیشترین فراریت)
نُت‌های میانی: ۱۵ تا ۶۰
نُت‌های پایه: ۶۱ تا ۱۰۰ (کمترین فراریت)
خانواده‌های بویایی
گروه‌های مختلف عطرها را مانند هر طبقه‌بندی دیگری نمی‌توان بطور کامل در طبقات مجزا قرار داد، هر رایحه‌ای طیف‌هایی از دیگر گروه‌های بویایی دارد. حتی عطرهایی که به عنوان تک گل ارائه می‌شوند، هرچند بطور خیلی ظریف ته بوها و اثراتی از خانواده‌های دیگر در خود دارد. رایحه‌ای که کاملاً بشود آنرا به یک خانواده بویایی خاص منسوب کرد به ندرت پیدا می‌شود چرا که منوط به اینست که مواد تشکیل دهنده آن فقط از یک مواد آروماتیک خاص تشکیل شود.
به عنوان نقطه شروع برای تشریح یک رایحه از طبقه‌بندی خانواده‌های مختلف بویایی استفاده می‌شود، اما آن به تنهایی قادر به بیان خصوصیات خاص آن عطر نمی‌باشد. طبقه‌بندی سنتی از حدود ۱۹۰۰ میلادی به وجود آمد؛ که شامل هفت خانواده گل تنها، دسته گلها، شرقی، چوب، چرم، کاج و سرخسی (معطر) می‌شد، اما امروزه از طبقه‌بندی مدرنی استفاده می‌شود که از سال ۱۹۴۵ میلادی در پی پیشرفتهای وسیع در تکنولوژی عطر سازی و همچنین تغییرات در سبک و مذاق مردم بوجود آمد:
گلها: رایحه‌های که شامل بوی یک یا چند گل مختلف باشد. یک مثال مناسب عطر Beautiful از شرکت Estée Lauder می‌باشد.
سبز: این رایحه احساسی نظیر بوی چمن بعد از کوتاه کردن آنها، برگهای سبز که له شوند و یا خیار ایجاد می‌کنند. به عنوان دو مثال می‌توان به Sisley's Eau de Campagne یا Aliage از شرکت Estée Lauder اشاره کرد.
آبی، اقیانوسی یا اُزونی: جدیدترین طبقه در خانواده عطرها که از سال ۱۹۹۱ میلادی با تولید عطر Dune توسط Christian Dior وجود آمد. یک بوی بسیار تمیز و مدرن که منجر به تولید عطرهای دو جنسیتی جدید (که به طور مشترک توسط خانم‌ها و آقایان استفاده می‌شوند) شده‌است. بطور معمول کالون، یک ماده مصنوعی که از سال ۱۹۶۶ میلادی تولید می‌گردد، در این عطرها به کار گرفته می‌شود. این ماده همچنین برای تغییر جزیی در رایحه‌های گل، شرقی و چوب به کار گرفته می‌شود.
مرکبات: یک خانواده قدیمی در گروه‌های بویایی که حتی تا این اواخر در ادوکلن‌های خنک و تازه استفاده می‌شد. پیشرفتهای جدید عملاً ساخت مواد جدیدی با رایحه‌های مشابه در این گروه را ممکن ساخته‌است. عطر Brut یک مثال خوب در این زمینه‌است.
میوه‌ای: شامل عطری از میوه‌ها، به غیر از مرکبات مانند هلو، cassis (انگور فرنگی سیاه، گونه‌ای قره قات)، انبه، میوه گل ساعتی، و غیره می‌باشد. عطر Botrytis توسط شرکت Ginestet جزو این گروه می‌باشد.
خوراکی:بویی با کیفیتی مانند " خوراکی " و یا " دسر ". این بو شامل نت‌هایی مانند وانیل، لوبیای تونکا (tonka bean) و کومارین (coumarin)، و ترکیبات مصنوعی طراحی شده با بویی شبیه به طعم غذا می‌باشد. Angel توسط Thierry Mugler یک نمونه از این عطرها می‌باشد.
چرخ رایحه
چرخ رایحه روش طبقه‌بندی نسبتاً جدیدی است که به طور گسترده‌ای در خرده فروشی و در صنعت عطر از آن استفاده می‌شود. این روش در سال ۱۹۸۳ توسط مایکل ادواردز، یک مشاور در صنعت عطر، بوجود آمد که طرح خود را از طبقه‌بندی رایحه و عطر ارائه داد. طرح جدید به منظور تسهیل در طبقه‌بندی عطرها و برنامه نام‌گذاری هر طبقه، و همچنین برای نشان دادن ارتباط بین هر یک از کلاس‌های منحصر به فرد ساخته شده‌است.۱۹
در طبقه‌بندی سال ۱۹۸۳ پنج خانواده استاندارد از گل، شرقی، چوبی، آروماتیک، و تازه تشکیل شده‌است. چهار خانواده اول بیشتر کلاسیک و سنتی می‌باشند در حالی که گروه آخر متشکل از رایحه جدید، روشن و تمیز مرکبات و رایحه اقیانوسی می‌باشد که با توجه به پیشرفت در تکنولوژی عطر بوجود آمده‌اند. هر یک از خانواده‌ها به نوبه خود به زیر گروه‌هایی تقسیم شده و در اطراف چرخ مرتب گردیده‌اند.
نسخه ۱۹۸۳
آروماتیک گلی گلی
گلی ملایم
گلی شرقی
شرقی شرقی ملایم
شرقی
شرقی چوبی
چوبی چوبی خزه دار
چوبی خشک
تازه مرکبات
سبز
آب
این جدول برای آخرین بار در سال ۲۰۱۰ تغییر یافته‌است، گروه آروماتیک به میان مرکبات و چوب خشک حرکت کرده تا نمودار را با مطالعات اخیر در درک بو همسان سازد.
نسخه ۲۰۱۰
گلی گلی
گلی ملایم
گلی شرقی
شرقی شرقی ملایم
شرقی
شرقی چوبی
چوبی چوبی
چوبی خزه دار
چوبی خشک
آروماتیک
تازه مرکبات
میوه‌ای
سبز
آب
منابع ترکیبات معطر
گیاهی
زمان زیادی است که گیاهان به عنوان منابع اسانس و ترکیبات معطر استفاده می‌شوند. این مواد معطر معمولاً به عنوان یک فرایند ثانویه در گیاهان جهت محافظت آنها در برابر گیاهخواران، امراض و جذب حشرات گرده افشان تولید می‌شود. گیاهان بزرگترین منبع در تأمین مواد معطر در صنعت عطر سازی می‌باشند. منابع این ترکیبات از قسمتهای مختلف گیاه می‌تواند باشد. یک گیاه بیش از یک ماده معطر می‌تواند داشته باشد، برای مثال دانه گشنیز نسبت به ساقه و برگ آن بوی کاملاً متفاوتی دارد. برگهای نارنج، شکوفه‌های آن، و پوست میوه اش به ترتیب منابعی برای پتیتگرین (petitgrain)، اسانس بهار نارنج(neroli)، و روغن نارنج (orange oils) می‌باشند.
قسمتهای مختلف نارنج
پوست: پوسته‌هایی که بطور معمول استفاده می‌شوند شامل دارچین و درخت گنه گنه عطری می‌باشند. روغن معطر پوسته ریشه گیاه ساسافراس (Sassafras) به منظور استفاده از ماده اصلی آن سافرول (safrole) که برای ساخت مواد معطر مصنوعی دیگر استفاده می‌شود، بطور مستقیم و یا خالص شده استفاده می‌گردد.
گل و شکوفه: بدون شک یکی از بزرگرترین منابع عطر سازی می‌باشد، که شامل گل‌های واریته‌های مختلفی از رز و یاس، گل مریم، نرگس، شمعدانی عطری، اُسمانتوس(osmanthus)، پلومریا، میموزا (mimosa)، پیچ امین الدوله، گل یخ، کاسی (Cassie) از درخت آکاسیا فارنسیانا (Acacia farnesiana) و امبرِت (ambrette)به همراه شکوفه‌های مرکبات و درخت یلانگ-یلانگ (ylang-ylang) می‌شود. غنچه‌های بازنشده میخک صدپر نیز هر چند به عنوان گل در نظر گرفته نمی‌شوند اما استفاده می‌گردند. ارکیده‌ها بطور تجاری در عطرسازی استفاده نمی‌شوند به غیر از وانیل که بعنوان یک ارکیده بعد از گرده افشانی و تشکیل کیسه بذر آن در عطرسازی استفاده می‌شود.
میوه‌ها: میوه‌های تازه‌ای مثل سیب، توت فرنگی و گیلاس بعد از استخراج متأسفانه بوی مورد انتظار را ندارند. اگر این بوها در عطری وجود داشته باشد ناشی از ترکیبات مصنوعی می‌باشد. میوه‌های لیتسه آ (litsea cubeba)، وانیل و اُرِس (juniper berry) از استثناها می‌باشند. بیشتر میوه‌هایی که بطور معمول استفاده می‌شوند مانند مرکباتی نظیر پرتقال، نارنج، لیمو ترش و لیمو شیرین، ترکیبات معطرشان از پوست آنها استخراج می‌گردد. اگر چه پوست گریپ فروت هنوز برای مواد معطرش استفاده می‌شود، اما از آنجاییکه مواد طبیعی آن دارای ماده سولفور بوده و بوی بدی ایجاد می‌کنند، بیشتر ترکیبات معطر با بوی گریپ فروت در بازار بطور مصنوعی ساخته می‌شوند.
برگ و جوانه: برگ‌هایی که بطور معمول در صنعت عطر استفاده می‌شوند شامل برگ اسطوخودوس، نعناع هندی (Patchouli)، مریم گلی، بنفشه، رزماری و برگهای مرکبات می‌شود. گاهی اوقات برگ‌ها به علت اضافه کردن نُت‌های «سبز» به عطرها ارزش پیدا می‌کنند، برگ‌هایی مانند گوجه فرنگی و کاه از این جمله هستند.
ریشه، ریزوم و پیاز: قسمتهای زیر زمینی گیاهانی که به طور معمول در صنعت عطر سازی استفاده می‌شوند شامل ریزوم‌های زنبق، ریشه‌های خس خس (vetiver، در هند به آن خوس گفته می‌شود) و ریزوم‌های مختلف از خانواده زنجبیل می‌باشند.
بذر: بذر هویج، لوبیای تونکا (Tonka bean)، گشنیز، زیره، لوبیای کاکائو، جوز هندی، هل سبز و انیسون از منابع معمول در عطر سازی می‌باشند.
چوب درختان: استفاده از روغن و عصاره چوب بعضی از درختان، از آنجاییکه تأمین کننده نُت پایه در صنعت عطر سازی می‌باشند، غیرقابل چشم پوشی هستند. درختانی که چوبشان در این صنعت استفاده می‌شوند شامل عود هندی (agarwood)، صندل (sandalwood)، رُزوود (rosewood)، توس یا غان، سرو، اُرِس و کاج می‌باشند.
رزین (صمغ): صمغ‌ها از دیرباز در صنعت عطر و عود سازی با ارزش بوده‌اند. رزینهای معطر و ضدعفونی کننده و عطرهای شامل رزینها در بسیاری از فرهنگ‌ها بعنوان دارو در درمان بیماریهای بیشماری بکار می‌رفته‌است. صمغ‌هایی که بیشتر در عطر سازی استفاده می‌شوند شامل رزین لابدانوم (Labdanum)، باریجه، بوته کندر، مرّ، بلسان پرویی (Peru Balsam)، صمغ بنزوئین (Benzoin resin)، بلسان (درخت گل حنا) می‌باشند. صمغ کاج و نراد منابع ترپن‌ها هستند، ماده‌ای که در تولید مصنوعی بسیاری از مواد معطر دیگر به کار می‌روند. کهربا و کوپال که در عطر سازی استفاده می‌شوند فسیل تراوشات صمغ‌های مخروطیان می‌باشند.
منابع جانوری
آهوی مشک سیبریایی
سیویت آفریقایی: همچنین به مشک سیویت معروف است، که از کیسه معطر این جانور به دست می‌آید.
هایر رِیسیوم: به سنگ آفریقایی معروف است، که از فضولات سنگ شده حیوانی بنام راک هایراکس (وبر الصخری به عربی) به دست می‌آید.۲۰
مشک آهو: در اصل از کیسه مشک آهوی آسیایی گرفته می‌شود، امروزه این نوع مشک با نوع مصنوعی آن که به مشک سفید معروف است جایگزین گردیده‌است.
کاستوریوم: از بدن سگ آبی آمریکای شمالی گرفته می‌شود.
عنبر سائل: تکه‌ای از ترکیبات چربی اکسید شده، که از بدن نهنگ عنبر گرفته می‌شود. از آنجایی که برداشت عنبر سائل از بدن نهنگ عنبر بدون هیچ گونه آسیبی به بدن جانور انجام می‌شود، از معدود عوامل معطر حیوانی است که دربارهٔ آن بحث‌های جانبی کمی وجود دارد.
شانه عسل: که از کندوی زنبور عسل بدست می‌آید. موم عسل و خود عسل هردو از طریق حلال‌ها می‌توانند استخراج شوند و ابسولوت (absolute) بوجود آورند. موم عسل در اتانول حل شده و اتانول تبخیر می‌شود تا ابسولوت موم عسل بدست آید.
دیگر منابع طبیعی
گلسنگ: گلسنگ‌های متعارف مورد استفاده شامل اوکمُس (oakmoss) و تریمُس (treemoss) می‌باشند.
جلبک دریایی: تقطیر شده آنها گاهی بعنوان روغن اسانس در عطر سازی استفاده می‌شود. جلبک‌هایی از نوع Fucus vesiculosus که بطور عامه به آن bladder wrack گفته می‌شود بدین منظور استفاده می‌گردند. اسانس جلبک‌های به علت هزینه‌های زیاد تولید و قدرت بویایی کمترشان بندرت استفاده می‌شوند، در عوض جانشینان مصنوعی آنها بیشتر در بازار کاربرد دارند.
منابع مصنوعی
خیلی از عطرهای مدرن شامل مواد معطر مصنوعی می‌باشند. در فرآیندهای مصنوعی رایحه‌هایی بوجود می‌آیند که در طبیعت یافت نمی‌شوند. برای مثال کالون (calone) که یک ترکیب مصنوعی می‌باشد، بوی اُزونی، تازه و براقی دارد و به طور گسترده‌ای در عطرهای جدید استفاده می‌شود. گاهی مواد مصنوعی جانشین مواد طبیعی ای می‌شوند که به سختی از طبیعت بدست می‌آیند. بطور مثال کومارین و لینالول دو ماده طبیعی هستند که بسیار ارزانتر از سنتز ترپن نیز بدست می‌آیند. بوی ارکیده (اسید سالیسیلیک) معمولاً بطور مستقیم از خود گیاه گرفته نمی‌شود بلکه بطور مصنوعی طوری ساخته می‌شود تا مطابق بوی ارکیده‌های مختلف باشد.
یکی از گروه‌هایی که بطور گسترده‌ای از روشهای مصنوعی ساخته می‌شود مشک سفید می‌باشد. این مواد در همه اشکال عطرهای تجاری بعموان پس زمینه خنثی در نت میانی بکار می‌رود. این مشک‌ها به مقدار زیادی در پودرهای رختشویی اضافه می‌گردند تا یک بوی تمیزی را تا زمان زیادی در لباس‌های شسته شده ایجاد کند.
بیشتر مواد معطر مصنوعی در دنیا توسط تعداد معدودی از شرکت‌ها تولید می‌شوند مانند:
آی اف اف ((International Flavors and Fragrances (IFF)
جیودان(Givaudan)
فیرمنیخ(Firmenich)
تاکاساگو(Takasago)
سیمرایز(Symrise)
هر یک از این شرکت‌ها سالانه تعدادی از روشهای منحصر بفرد تولید خود را در ساخت مواد معطر مصنوعی ثبت اختراع می‌نمایند.
خصوصیات
مواد طبیعی و مصنوعی بخاطر داشتن خصوصیات بویایی متفاوتشان در عطر سازی استفاده می‌شوند
مواد طبیعی مواد مصنوعی
پراکنش کیفیت مواد اولیه با توجه به زمان و مکان درو و همچنین چگونگی استخراج محصولات از مواد خام با هم فرق می‌کنند. تولید محصولاتی با کیفیت بویایی ثابت و یکسان در طول سالهای درو و تولید بسیار مشکل می‌باشد. از اینرو، عطرساز مجبور است تا به منظور تأمین کیفیت عطر، پراکندگی طبیعی مواد افزودنی را بطور دستی یکسان سازد. بعلاوه، عرضه کنندگان بی پروا ممکن است با تغییر منابع مواد خام واقعی در آن (مانند اضافه کردن یاس هندی به یاس گرس (Grasse)) یا با تغییر در مواد (مانند اضافه کردن لینالول به رُزوود) بمنظور سودآوری بیشتر تقلب نمایند. کیفیتشان بسیار ثابت تر از مواد معطر طبیعی می‌باشد. اگرچه، تفاوت در تولیدات ارگانیک ممکن است باعث وجود تغییرات جزیی در درصد ناخالصی‌های باقیمانده شود. اگر بوی این ناخالصیها با درصدهای پایین قابل تشخیص باشد، آنگاه تفاوت بوهای مواد معطر مصنوعی یکسان، زیاد خواهد بود.
اجزاء سازنده هزاران ترکیب شیمیایی در آنها وجود دارد و پتانسیل بالایی برای ایجاد حساسیت دارند. بسته به خلوص آنها، شامل یک ترکیب شیمیایی می‌شوند. گاهی ترکیب دست سانی از ساختارهای همپار هستند.۲۱
یکسانی بو بسته به شیوه استخراج مواد معطر، شباهت بویایی کمی با مواد اصلی خود دارند. اگر ترکیبات مشابه باشند کاملاً شبیه بوی طبیعی هستند. ترکیباتی با بوهای جدید، در طبیعت یافت نمی‌شوند و بوی منحصر بفردی دارند.
پیچیدگی بو رایحه‌هایی با نت‌های عمیق و پیچیده دارند. ملایم، با اختلاف بوهای مختصر. رایحه‌هایی با نت‌های خالص و مشخص.
قیمت عطرهایی که قسمت بیشتری از آنها از ترکیب مواد طبیعی بوجود آمده باشند بسیار گرانتر می‌باشند. مقدار نیروی کار و سختی استخراج مناسب هر ماده اولیه و کنترل کیفی آن قیمت را تعیین می‌کند. عطرهایی که از مواد مصنوعی بطور وسیعی در آنها استفاده شده با قیمت‌های مناسب تر در دسترس می‌باشند. مواد مصنوعی الزاماً ارزانتر از مواد طبیعی نیستند، چرا که بدلایل مختلفی همچون پیچیدگی روش تولید و یا مراحل استخراج، هزینه تولید آنها می‌تواند گرانتر تمام شود. اگرچه، بعلت پایین بودن مرز حس شوندگی بویایی آنها، برای تولید عطر نیاز نیست مقدار زیادی از آن استفاده گردد.
روشهای تهیه مواد معطر
قبل از اینکه عطر از ترکیب مواد معطر بدست بیاید، مواد معطر اولیه مورد استفاده در عطرهای مختلف باید تهیه گردند. مواد معطر مصنوعی از طریق واکنشهای موجود در شیمی آلی تولید شده، تخلیص می‌گردند. مواد معطر موجود در منابع طبیعی با استفاده از روشهای استخراج مختلف از مواد خام استخراج می‌شوند. نتیجه این استخراج بسته به میزان موم در مواد استخراج شده اسانس، ابسولوت(absolute)، کُنکریت(concrete) و یا کره نامیده می‌شوند.۲۲ همه این روشها، تا اندازه‌ای، بوی ترکیبات معطر بدست آمده از مواد اولیه را تغییر می‌دهند. این مشکل بعلت استفاده از گرما، حلال‌های قوی و یا تأثیر اکسیژن در روند استخراج می‌باشد که ترکیبات معطر را از حالت طبیعی خارج کرده بطوریکه خصوصیات بویایی آنرا تغییر داده و یا کاملاً بی‌بو می‌سازد.
روشهای استخراج مایع-مایع (استخراج با حلال)
نمایش طرح کلی دستگاه‌ها در استخراج با سیال فوق بحرانی
مهمترین و متداولترین روش اقتصادی استخراج ترکیبات معطر در عطر سازی نوین می‌باشد. در این روش مواد خام در حلالهایی که می‌توانند ترکیبات معطر مورد نظر را در خود حل کنند غوطه ور می‌گردند. عمل خیساندن در این روش از چند ساعت تا چند ماه می‌تواند طول بکشد. اغلب ترکیبات معطر مواد چوبی، فیبری و حیوانی از این روش استخراج می‌شوند. مواد معطری که بعلت فراریت زیاد از طریق تقطیر نمی‌توانند استخراج گردند و همچنین آنهایی که دما، ترکیبات و ماهیت آنها را عوض می‌کند، از این روش استخراج می‌شوند. حلالهایی که معمولاً در روش خیساندن/استخراج با حلال استفاده می‌گردند شامل هگزان و دی متیل اتر می‌شوند. محصول این روش بنام کنکریت (concrete) معروف است.
استخراج با سیال فوق بحرانی: یک روش نسبتاً جدید برای استخراج ترکیبات معطر از مواد خام که در آن از دی اکسید کربن فوق بحرانی استفاده می‌شود. با توجه به دمای پایین پروسه و همچنین غیرفعال بودن دی اکسید کربن، ترکیبات معطر استخراج شده بویی بسیار نزدیک به مواد خام اولیه دارند.
استخراج با اتانول: نوعی از استخراج با محلول که ترکیبات معطر را مستقیماً از مواد خام خشک بدست می‌آورد، علاوه بر آن مقداری ترکیبات روغنی ناخالص در نتیجه این فرایند باقی می‌ماند. این روش برای استخراج مواد معطر از گیاهان تازه استفاده نمی‌شود، چرا که مقدار زیادی آب باقی می‌ماند که ترکیبات معطر آن دوباره بایستی توسط حلال استخراج گردد.
تقطیر
دستگاه تقطیر قدیمی شرکت Fragonard
یک روش معمول در تهیه ترکیبات معطر از گیاهانی نظیر بهار نارنج و گل رز می‌باشد. در این روش، مواد خام حرارت داده شده و مواد معطر از طریق میعان بخار بوجود آمده بدست می‌آیند.
تقطیر با بخار آب: بخار آبی که از جوشاندن آب ایجاد می‌شود از مواد خام عبور داده شده و مواد معطر فرار را جدا می‌کند. میعانات بدست آمده از تقطیر در بالن فلورنس جمع‌آوری می‌گردد. اینکار باعث می‌شود تا آب به آسانی از روغنهای معطر جدا شود. آب بدست آمده از میعان که مقداری مواد معطر در خود دارد به هیدروسُل معروف بوده و گاهی فروخته می‌شود. این روش استخراج برای منابع گیاهی تازه مانند گل، برگ و ساقه‌ها بسیار مرسوم می‌باشد.
تقطیر خشک/تقطیر تخریبی: در این روش مواد خام بطور مستقیم و بدون حلال نگهدارنده‌ای مانند آب در ظرف تقطیر حرارت داده می‌شوند. ترکیبات معطری که با حرارت زیاد بدست آمده‌اند اغلب تحت تأثیر فرایند گرماکافت بدون آب قرار گرفته و ترکیبات معطر دیگری را بوجود می‌آورند. این روش برای استخراج ترکیبات معطر از کهربا و رایحه‌های چوبی که در آنها حالت سوختگی مد نظر باشد بکار گرفته می‌شود.
تقطیر جزء به جزء: با استفاده از برج تقطیر اجزاء مختلف تقطیر شده از یک ماده بطور انتخابی می‌توانند جدا گشته تا بوی محصول نهایی را بهبود ببخشند. اگر چه این روش بسیار گران تمام می‌شود، اما گاهی برای حذف بوهای نامطبوع از مواد، بکارگرفته می‌شود تا عطر ساز را در کنترل فرایند ترکیب عطرها کمک نماید.
پرس سرد
برای تهیه روغن در این روش مواد خام تحت فشار و پرس قرار می‌گیرند. از میان تمام مواد خام موجود، این روش فقط برای استخراج روغنهای معطر پوست میوه مرکبات استفاده می‌شود، چراکه روغن موجود در آن به اندازه‌ای زیاد است که استفاده از آن را بطور اقتصادی ممکن می‌نماید.
استخراج بوسیله روغنهای جاذب
در این روش مواد معطر جذب یک چربی و یا موم جامد شده و بعد بوسیله اتانول روغنهای مطر از آنها جدا می‌گردند. این روش وقتی بکار می‌رود که بعلت تغییر ماهیت روغنهای معطر، بعلت وجود حرارت بالا، از روش تقطیر نتوان استفاده کرد. این روش امروزه بعلت هزینه‌های گزاف آن و وجود روشهای مؤثرتر دیگر، بطور معمول استفاده نمی‌شود.۱۶
نام رایحه‌های استخراج شده
به رایحه‌های استخراج شده از روشهای بالا بطور کلی «اسانس» (Essntial oils) گفته می‌شود. در صنعت عطرسازی زبان دقیقتری وجود دارد تا منبع، خلوص و تکنیک استخراج یک اسانس را شرح دهد. از این مواد استخراج شده، فقط ابسولوت، اسانس، و تنتورها بطور مستقیم در فرمول بندی عطرها استفاده می‌شوند.
ابسولوت: مواد معطری هستند که از طریق خلوص پماد و یا کنکریت و با استفاده از اتانول بدست می‌آیند. با استفاده از یک ترکیب آب دوست مانند اتانول، بدون حل کردن ملکولهای مواد غیر معطر مومی، بیشتر ترکیبات معطر از مواد مومی شکل استخراج می‌شوند. ابسولوت‌ها به شکل یک مایع روغنی دیده می‌شوند.
کُنکریت: مواد معطری که با استفاده از روش استخراج با حلال با هیدروکربنهای فرار، از مواد خام بدست می‌آیند. کنکریت‌ها بعلت سهولت حل شدن ترکیبهای آب گریز در حلال‌ها، حاوی مقدار زیادی موم هستند. به همین دلیل کنکریت‌ها در مراحل بعدی با استفاده از روش تقطیر و یا استخراج با حلال اتانول بیشتر تصفیه می‌شوند. کنکریت‌ها موادی مومی شکل و یا جامدهای رزینی یا روغنهای غلیظ مایع می‌باشند.
اسانس: مواد معطری که از طریق روش تقطیر و یا پرس سرد از مواد خام بدست آمده و به شکل مایع روغنی دیده می‌شوند. گاهی اوقات به مواد بدست آمده از روش پرس سرد، روغن پرس گفته می‌شود.
پماد: چربی جامد معطری که از روش استخراج با روغنهای جاذب بدست می‌آید، پماد گفته می‌شود، که ترکیبات معطر در مواد خام در آن به چربی حیوانی جذب می‌شوند. پمادها بشکل مواد جامد روغنی و چسبناک دیده می‌شوند.
تنتور: به مواد معطری که مستقیم از طریق شناور کردن مواد اولیه در اتانول بدست می‌آیند. تنتورها به شکل مایع رقیق دیده می‌شوند.
محصولاتی که از روشهای گوناگون استخراج می‌شوند به نام‌های مختلفی معروفند حتی اگر منابع اولیه شان یکی باشد. برای مثال، شکوفه‌های بهار نارنج که تحت فرایند استخراج با حلال قرار می‌گیرند، محصولاتی بنام «ابسولوت بهار نارنج» می‌دهند اما اگر از روش تقطیر اسانس گیری شوند به محصول آن «روغن نرولی»(neroli oil) گفته می‌شود.
ساخت عطر
ساخت عطرها بخش مهمی از خیلی از صنایع را از تولید کالاهای لوکس گرفته، تا صنایع غذایی و مواد شیمیایی خانگی، دربر می‌گیرد. استفاده از عطر یا ترکیبات معطر در این صنایع، بمنظور استفاده از حس بویایی مصرف کنندگان جهت جلب توجه آنها برای خرید عطر یا محصول معطر می‌باشد. به همین دلیل تمایل زیادی برای پیدا کردن فرمول عطرهایی که به لحاظ زیبایی شناختی برای مردم دلپذیر باشد وجود دارد.
عطرساز
نوارهای کاغذی جاذب جوهر(Paper blotters) اغلب توسط عطر سازان برای نمونه گیری و استشمام عطرها استفاده می‌شوند.
ساخت عطرهایی که به فروش می‌رسند به متخصصین ترکیب عطرها سپرده می‌شود، کسانی که در این صنعت به عطر ساز یا پرفیومر (perfumer) معروف هستند. گاهی به آنها بعلت احساس خوب بویایی اشان و مهارتشان در ترکیب عطرها، نِز (Nez) که معادل فرانسوی کلمه (nose) یا بینی است گفته می‌شود. ساخت عطرها با راهنمایی‌ها و نظرات مشتری‌ها و یا کارکنان یک عطرساز شروع می‌شود. مشتری یک عطر ساز یا کارکنانش، شامل خانه‌های مُد و شرکتهای بزرگ از صنایع مختلف می‌باشند. در مرحله بعد عطرساز با ترکیب رایحه‌ها و مواد معطر مختلف به بوی مورد نظر دست یافته و فرمول آن را به مشتری می‌فروشد. این عطرها آنگاه یا در ساخت محصولات دیگر، بعنوان رایحه‌های کاربردی (مانند شامپو، لوازم آرایش، شوینده‌ها، داخل اتومبیل و غیره) استفاده گشته، و یا بعنوان رایحه‌های لطیف (fine fragrance) در جامعه بازاریابی شده و به فروش می‌رسند.۱۵
تکنیک
اگرچه هیچ روش یگانه و استانداردی برای ساخت و فرمولبندی عطر وجود ندارد، اما چارچوب‌های کلی ای وجود دارند تا چطور یک عطر، از یک مفهوم می‌تواند ساخته شود. خیلی از افزودنیهای موجود در عطر در بوی آن تأثیری ندارند. خیلی از عطرها حاوی مقادیری از آنتی اکسیدانها و مواد رنگزا می‌باشند تا طول عمر و بازاریابی و فروش آنها را بهبود بخشند.
چارچوب اساسی
یک «اُرگ عطر» در شهر گرس، که در آن عطرساز با صدها اسانس می‌نوازد
هر روغن معطری شامل ده‌ها تا صدها مواد افزودنی مختلف می‌باشد و این مسئله بسته به نوع نقشی است که آن عطر بازی خواهد کرد. این مواد افزودنی را می‌توان به سختی به چهار گروه مختلف تقسیم کرد:
بوهای اصلی(قلب): شامل یک یا چند ماده برای مفهوم خاصی مانند «رز» می‌باشد. در عوض، چند ماده مختلف می‌توانند با هم ترکیب شوند تا یک بوی اصلی بصورت «انتزاعی» بوجود بیاید بطوریکه هیچ تشابهی با مواد موجود در طبیعت نداشته باشد. برای مثال بوهای یاس و رز می‌توانند با هم ترکیب شوند تا یک رایحه با بوی انتزاعی گلها بوجود آورند. طعم دهنده کولا (cola) یک مثال خوب برای بوی اصلی انتزاعی می‌باشد.
اصلاح کننده‌ها: این مواد بوی اصلی را طوری تغییر می‌دهند تا یک خصوصیت خاصی را در آن ایجاد نمایند: برای مثال، استرهای میوه‌ای به یک بوی اصلی گلی اضافه می‌شود تا بویی باخصوصیات گلی-میوه‌ای بوجود بیاورند؛ کالون و بوی مرکبات می‌توانند بمنظور تازه تر کردن رایحه گلی اضافه شوند. بوی گیلاس در کولا-گیلاس می‌تواند بعنوان یک اصلاح کننده در نظر گرفته شود.
مخلوط گر‌ها: یک گروه بزرگ از مواد افزودنی هستند که انتقال بوی یک عطر بین لایه‌های مختلف موجود در آن را ملایم و روان تر می‌کنند. اینها خودشان به عنوان جزئی از افزودنیهای بوی اصلی نیز می‌توانند استفاده شوند. از ترکیبات معمول که بعنوان مخلوط گر استفاده می‌شوند می‌توان از لینالول و هیدروکسی سیترونلال (hydroxycitronellal) نام برد.
تثبیت کننده‌ها: بعنوان یک بالشتک یا تکیه گاه برای تقویت بوی اصلی بکار می‌روند. خیلی از رزینها، بوهای چوب و پایه‌های کهربا بعنوان تثبیت کننده استفاده می‌شوند.
نُت‌های بالایی، میانی و پایه هر عطری می‌توانند جداگانه بوهای اصلی و افزودنیهای تقویت کننده جداگانه‌ای داشته باشند. آنگاه عطرساز، مخلوط روغنهای معطر بدست آمده را در اتانول و آب حل کرده، و در تانکهایی برای چند هفته نگه می‌دارد و بعد آنها را با ابزارهای خاصی فیلتر می‌کند تا مواد موجود در مخلوط عطر تثبیت شده و هر گونه خرده ریزه و ته‌نشینی از آن زدوده گردد. آنگاه مخلوط عطر در بطریهای مخصوص بسته بندی می‌شوند.۲۳
پایه‌های رایحه
امروزه بجای اینکه یک رایحه را از بنیان تا انتها بسازند، خیلی از عطرها و ادوکلن‌های مدرن با استفاده از پایه‌های رایحه یا بطور خلاصه پایه‌ها ساخته می‌شوند. هر پایه در ذات خود یک عطر پیش ساخته‌است که از اسانسها و مواد شیمیایی معطر ساخته شده‌است، و بر اساس یک مفهوم ساده مانند «علف تازه بریده شده» و «سیب ترش آبدار» فرمول بندی شده‌اند. خیلی از عطرهای خط Aqua Allegoria از شرکت Guerlain با مفاهیم رایحه‌ای ساده‌شان مثال خوبی از این هستند که پایه‌های رایحه چگونه می‌توانند باشند.
از آنجایی که پایه‌ها قابل استفاده مجدد در عطرهای مختلف می‌باشند، تلاش برای ساخت و توسعه پایه‌های جدید به اندازه تولید خود عطرهای موجود در بازار زیاد می‌باشد. بغیر از استفاده مجدد، بکارگیری پایه‌ها در عطرسازی منافع دیگری نیز دارد:
۱. استفاده از مواد افزودنی ای که بوی «سخت» یا «پرقدرت» دارند، و بشکل پایه‌های ترکیب شده بوجودآمده‌اند، در عطر سازی راحت‌تر می‌باشد.
۲. یک پایه می‌تواند بوی واقعی‌تری از یک چیز را نسبت به عصاره خود آن چیز ایجاد نماید. برای مثال، پایه‌ای برای انتقال بوی «گل رز تازه مرطوب» می‌تواند تقریب بهتری نسبت به اسانس گل رز ساده برای رساندن مفهوم بوی گل رز بعد از باران باشد. گل‌هایی مانند گاردنیا و سنبل که تا کنون قادر به عصاره گیری از آنها نشده‌اند، از طریق ترکیب پایه‌هایی بوجود می‌آیند که از داده‌های بوجود آمده از تکنولوژی هِدسپِیس*۲۴ تولید گردیده‌اند.
۳. یک عطرساز پس از دریافت یک درخواست می‌تواند با ترکیب چند پایه بسرعت یک مفهوم را ایجاد کرده، بازخورد آنرا مشاهده نماید. پس از دریافت پاسخ مثبت می‌توان «لبه‌های» عطر را صیقلی و صاف کرد.
مهندسی معکوس
نمونه‌ای از دستگاه‌های GC-MS
عطرها از طریق مهندسی معکوس با استفاده از تکنیک‌های تحلیلی ای نظیر کروماتوگرافی گازی- اسپکترومتری جرمی Gas chromatography–mass spectrometry که بطور خلاصه (GC-MS) به آن گفته می‌شود و می‌تواند فرمول عمومی هر نوع عطری را آشکار کند، قادرند بوجود بیایند. سختی روش (GC-MS) ناشی از پیچیدگی مواد اولیه عطرها می‌باشد. بخصوص وجود اسانس‌های طبیعی و ترکیبهای پیچیده شیمیایی این کار را سخت‌تر می‌کنند. هرچند هر کسی با ابزار خوب و تجربه کافی در عرض چند روز می‌تواند فرمول هر عطری را بدست آورد... مشتریان و رقبا می‌توانند بطور تقریباً دقیقی فرمول بیشتر عطرها را تحلیل کنند.۲۵ آنالیز عطرهای قدیمی یا عطرهایی که در شرایط بدی نگهداری شده‌اند نیز بعلت تجزیه ویا ترکیب خیلی از مواد اولیه و بوجود آمدن ناخالصیها به مرور زمان مشکل می‌باشد. مواد اولیه و ترکیبات معمولاً بوسیله شناساگر کروماتوگرافی گازی می‌توانند تشخیص داده شوند. این دستگاه هر ماده شیمیایی را از طریق بو و یا خصوصیات فیزیکی آن تشخیص می‌دهد. مهندسی معکوس عطرهای موفق در بازار، بعلت آسانی نسبی کار با ابزار GC، فشار موجود برای تولید عطرهای پر طرفدار و طبیعت پر سود بازار عطر، بسیار معمول می‌باشد.
نگهداری عطر
ترکیبات عطرها در صورت عدم نگهداری مناسب به علل زیر می‌توانند کیفیت شان را از دست داده یا کاملاً از بین بروند:
گرما
نور
اکسیژن
موادآلی خارجی
نگهداری مناسب عطرها به معنی دورنگهداشتن آنها از گرما و نور شدید می‌باشد. یک بطری بازشده در صورتی که درست نگهداری شود تا چندین سال می‌تواند کیفیت بوی خود را ثابت نگهدارد.۱۵ اما وجود اکسیژن در فضای بالای بطری و همچنین عوامل محیطی در بلند مدت بوی عطر را تغییر خواهند داد.
بهترین شرایط نگهداری عطرها اینست که در هنگام عدم مصرف در محفظه‌های تاریک آلومینیومی و یا بسته بندی اصلی خود نگهداری شده و در دمایی بین ۳ تا ۷ درجه سیلیسیوس نگهداری شوند. موزه (Osmothèque) که یک مرکز و موزه نگهداری عطر می‌باشد، عطرهای خود را در محفظه‌های آلومینیومی که فضای خالی آنها با گاز آرگون پر شده است، و در دمای ۱۲ درجه سانتیگراد نگهداری می‌کند.۲۶ اگرچه خارج کردن اکسیژن از فضای بالایی بطری‌ها سخت می‌باشد اما استفاده از پاشنده‌های اسپری نسبت به بطریهای در باز یا غلطکی کمتر عطر را در معرض اکسیژن قرار می‌دهد. بعلاوه اسپری‌ها عطرهای داخل بطری را از قاطی شدن و برخورد با گردوخاک، خرده ریزه‌ها و پوست که می‌توانند کیفیت عطر را کاهش دهند دور نگه می‌دارد.
مباحث بهداشتی و زیست محیطی
مواد اولیه عطرها فارغ از طبیعی یا مصنوعی بودن آنها در صورتی که بطور چشمگیری بکار بروند ممکن است باعث بوجود آمدن مشکلات بهداشتی و یا زیست محیطی شوند. هرچند این حوزه در دست مطالعه می‌باشد، اما هنوز نکات بسیار زیادی در ارتباط با اثر رایحه‌ها بر سلامتی انسان و محیط زیست ناشناخته باقیمانده است.
بهداشت
ایمنی بدن
شواهد موجود در نتایج مطالعات نشریات علمی معتبر در این زمینه نشان می‌دهد که بعضی از رایحه‌ها می‌توانند برخی افراد را منجر به عوارض تنگی نفس کنند، بخصوص آنهاییکه دچار آسم شدید و یا حساسیتی هستند.۲۷ بعضی از رایحه‌ها نیز می‌توانند برخی را دچار سردرد و یا عوارض حساسیتی پوست۲۸ و یا تهوع بنمایند.۲۹۳۰۳۱
در بعضی شرایط، استفاده زیاد از عطر می‌تواند منجر به عوارض حساسیت پوستی شود. برای مثال، استوفنون، اتیل استاتنیازمند منبع و استون۲۳ در حالیکه در بسیاری از عطرها وجود دارند، بعنوان عوامل بالقوه بوجود آورنده آلرژیهای تنفسی نیز شناخته شده‌اند. هر چند اثر بسیاری از این مواد شیمیایی (طبیعی و یا مصنوعی) بستگی به شرایط محیطی و غلظت آنها در عطر دارد. برای مثال لینالول که بعنوان یک ماده سوزش آور و تحریک کننده پوست معرفی شده است، بعلت تبدیلش به پراکسید بر روی پوست آنرا دچار سوزش می‌کند، اما کاهش غلظت و یا استفاده از آنتی اکسیدانها در عطر از این مشکل جلوگیری می‌کنند. فورانوکومارین ماده طبیعی که در گریپ فروت و یا کرفس وجود دارد، می‌تواند موجب واکنشهای شدید حساسیتی ویا افزایش حساسیت به اشعه ماوراء بنفش گردد.۳۲
بعضی از تحقیقات بر روی مواد معطر نشان می‌دهند که خیلی از ترکیبات آنها می‌توانند باعث سوزش پوست شوند.۳۳ هر چند برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند موادی نظیر اوپوپوناکس بسیار خطرناکتر از آنی هستند که در عطرسازی از آنها استفاده شود، اما هنوز اجماع علمی در این زمینه وجود ندارد.۳۴ همچنین صحیح است که گاهی استنشاق هوای خالی نیز می‌تواند پوست را دچار سوزش کند.
سرطان‌زایی
شواهد علمی وجود دارد که نیترو-مشک‌هایی نظیر ماسک زیلن (Musk xylene) می‌توانند منجر به بروز سرطان شوند، در حالیکه مواد افزودنی عمومی دیگری نظیر مشک‌های مصنوعی پلی سیکلیک خاصی می‌توانند موازنه هورمونها را در بدن انسان از بین ببرند.۳۵۳۶ بعضی از ترکیبات طبیعی نظیر ابسولوت اوکمُس نیز شامل ترکیبات حساسیت زا و سرطان‌زا می‌باشند.۳۳۳۷
مسمومیت
مواد شیمیایی خاصی که در عطرسازی استفاده می‌شوند حتی اگر نه برای انسان، اما حداقل برای حشرات، سمی می‌باشند. برای مثال ترکیب تریسیکلودسنیل آلیل اتر که اغلب در عطرهای مصنوعی یافت می‌شود خاصیت دافع حشرات دارد.۳۸۳۹
محیط زیست
آلودگی
مشک‌های مصنوعی خوشبو بوده و نسبتاً ارزان می‌باشند، به همین دلیل به مقادیر متنابهی در محصولات شوینده لباس و تمیز کننده‌های شخصی جهت پوشش بوی بد آنها استفاده می‌گردند. به همین جهت ترکیبات چند نوع از این مشک‌ها در چربی و شیر انسان۴۰و همچنین رسوبات و آب دریاچه‌های بزرگ واقع در شمال آمریکا یافت شده است.۴۱
این آلوده کننده‌ها با ورود به چرخه غذایی حیوانات و انسان ممکن است مشکلات بهداشتی و محیطی اضافه‌ای را بوجود آورند.
انقراض گونه‌ها
بعلت تقاضایی که برای مواد معطری نظیر چوب صندل، عود هندی و مشک وجود دارد، این گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. قاچاق و کشت و نگهداری غیرقانونی این گونه‌ها نیز از دیگر مشکلات موجود می‌باشد.
مقررات ایمنی
در آمریکا صنعت عطرسازی بطور مستقیم تحت نظارت و کنترل مقررات سازمان مدیریت غذا و داروی دولتی نمی‌باشد. در عوض این سازمان بر سلامت عطرهااز طریق کنترل مواد اولیه آنها نظارت می‌نماید بطوریکه بایستی تست شده و بعنوان موادی که بطور عمومی سالم شناخته شده‌اند، تشخیص داده شوند. از آنجاییکه نیاز به حفاظت از رموز تجارت و فرمولهای تولیدی در این صنعت حیاتی می‌باشد، شرکتهای تولیدی بدون توجه به اثر مواد تولیدی اشان بر سلامت افراد فرمول و لیست کامل مواد افزودنی خود را بندرت در اختیار این سازمان قرار می‌دهند. در اروپا، فهرست اجباری ۲۶ ماده معطر شناخته شده آلرژی زااز ۱۱ مارس ۲۰۰۵، به اجرا درآمده است.۴۲ نیازمندی به فهرست کردن این مواد بستگی به استفاده از آنها در محصول نهایی دارد. محدودیتهایی که سبب الزام به لیست کردن مواد آلرژی زا می‌شود شامل ۰٫۰۰۱٪ برای محصولاتی که بر روی پوست باقی می‌مانند و ۰٫۰۱٪ برای محصولاتی که شسته می‌شوند، می‌گردد. این قانون باعث شده است که خیلی از عطرهای قدیمی بخصوص در دسته کاج و سرخسی که حاوی مقادیر زیادی عصاره اُوکمس می‌باشد فرمولشان را تغییر دهند
تاریخچه
انبیق - قرن سیزدهم هجری شمسی - ساخته شده در تبریز.
هنر عطر سازی در زمان باستان از میان رودان و مصر شروع شده و درایران و روم باستان توسعه پیداکرد. اولین شیمیدان ثبت شده در دنیا زنی بنام تاپوتی می‌باشد، یک عطر ساز که طبق لوحه‌های خط میخی در هزاره دوم قبل از میلاد در میان رودان می‌زیسته‌است.۱ او گلها، روغنها و اگیر ترکی را با دیگر مواد معطر چندین بار متوالی تقطیر و صاف می‌کرده تا عطر مورد نظر را تولید نماید.۲
در سال ۲۰۰۵،۳باستان شناسان آنچه که تصور می‌شود قدیمی‌ترین عطر جهان می‌باشد را در پیرگوس، قبرس کشف کردند. این عطرها قدمتی بیش از ۴٬۰۰۰ سال دارند. در این مجموعه حداقل ۶۰ دستگاه تقطیر، کاسه برای مخلوط کردن، قیف و بطری عطر در یک کارگاه ۴۳٬۰۰۰ فوت مربعی (۴٬۰۰۰ متر مربعی) کشف گردید.۴ در زمان‌های قدیم مردم با استفاده از گیاهان و ادویه جاتی مانند بادام، گشنیز، گل تلفونی (مورد سبز)، رزین رسته مخروطیان، ترنج، و همچنین انواع گل عطر تولید می‌کرده‌اند.۵
«در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد در سیلک کاشان ..... غیر از ظروف سفالین بعضی تُنگ‌های کوچک از مرمر، که گویا مخصوص نگهداری عطر بود در حفریات سیلک پیدا شده است و همچنین مقداری آئینه مسی جهت آرایش به دست آمده است.»۶
درقرن نهم میلادی ابویوسف کندی شیمیدان عرب، کتابی دربارهٔ عطرها به نام شیمی عطر و تقطیر نوشته‌است. این کتاب شامل بیش از یک صد دستور برای تهیه روغنهای معطر، مرهم‌ها، عرق‌های گیاهی و جایگزین‌هایی برای داروهای پر هزینه می‌باشد. به علاوه در این کتاب ۱۰۷ روش و دستور العمل برای عطر سازی و ساخت تجهیزات مربوطه، از جمله انبیق، شرح داده شده‌است.۷
دانشمند ایرانی ابن سینا فرایند عصاره گیری از گلها با استفاده از روش تقطیر را که امروزه بطور معمول استفاده می‌گردد معرفی کرد. اولین تجربه او با گل رز بوده‌است. از زمان این کشف، عطر از مخلوطی از روغنها، گیاهان و یا گلبرگ‌های خرد شده که یک ترکیب قوی معطر را بوجود می‌آورند به دست می‌آید. از این میان گلاب بلافاصله میان مردم محبوب شد. مواد اولیه و تکنولوژی تقطیر در کشورهای شرقی به طور قابل توجهی صنعت عطر سازی و پیشرفتهای علمی و بخصوص شیمی را در غرب تحت تأثیر قرار داده‌اند.
غلظت
بطری اصلی ادوکلن
محصولاتی که به‌عنوان انواع عطر شناخته می‌شوند تنها در میزان غلظت عصاره‌های روغنی معطر در حلال آن، که می‌تواند شامل اتانول یا ترکیبی از آب و اتانول باشد متفاوت هستند. شدت و ماندگاری عطر بر اساس غلظت، شدت و طول عمر ترکیبات معطر (اسانس طبیعی / روغن عطر) مورد استفاده در آن می‌باشد: هر قدر درصد ترکیبات معطر افزایش می‌یابد، شدت و ماندگاری آن نیز زیادتر می‌شود.
معیارهایی که برای توصیف غلظت تقریبی یک عطر با استفاده از درصد و یا حجم روغن معطر در آن، مورد استفاده قرار گیرد معمولاً مبهم و غیر دقیق می‌باشند. فهرستی از عبارات معمول به شرح زیر ارائه شده‌است:۸
پودر عطر شامل ۳۱٪ اسانس عطری در پودر تالک آرایشی بدون وجود الکل می‌باشد.
عصاره عطر یا perfume با غلظتی بین ۱۵–۴۰٪ از مواد معطر غلیظ‌ترین، خالصترین، ماندگارترین و در عین حال گرانترین نوع عطر است.
اسپریت دو پرفیوم یا ESdP شامل ۱۵–۳۰٪ مواد معطره، یک ترکیب که به ندرت بین عصاره عطر و ادوپرفیوم استفاده می‌شود.
ادو پرفیوم یا EdP با غلظتی در حدود ۱۰–۲۰٪ رایج‌ترین نوع عطر است که ماندگاری مناسبی دارد و به گرانی عطر هم نیست. این نوع عطر را با عبارت (millésime) نیز نشان می‌دهند.
ادو تویلت یا EdT در حدود ۵–۱۵٪ غلظت داشته و بوی ملایمی دارد که ماندگاری زیادی هم ندارد و برای تمدید بوی آن باید چندین بار در طول روز از آن استفاده شود.
ادوکلن یا EdC، با غلظتی در حدود ۳–۸٪ از مواد معطر قابل ذکر است که عبارت Original Eau de Cologne یک نام تجاری ثبت شده است.
پرفیوم میست با غلظت ۳–۸٪ مواد معطره در حلال غیر الکلی.
اسپلش و افترشیو (EdS) با ۱–۳٪ غلظت مواد معطره.
در تمام این محصولات اتانول و یا ترکیب آب و اتانول به عنوان حلال مواد معطر به کار می‌رود. روغنهای معطر می‌توانند در روغنهای بی‌بوی دیگری نظیر روغن نارگیل تصفیه شده ویا موم‌های مایعی نظیر روغن جوجوبا (Jojoba oil) حل شوند. در انواع نامرغوب عطرها در حلال‌های فراری چون اتر نیز حل می‌شود.
نحوه استفاده از عطرها
عطرهای خالص بطور عرفی بر روی نقاطی از بدن که نبض دارند پاشیده می‌شوند. نقاطی مانند پشت گوشها، پشت گردن، سمت داخلی مچ، آرنج و زانوها از آن جمله‌اند تا گرمای این نقاط عطر را گرم کرده و رایحه آنرا بطور مداوم پخش کند. در صنعت عطر جدید، استفاده از عطرهایی با غلظت‌های متفاوت با توجه به زمان استفاده از آنها در طول روز پیشنهاد می‌شود: محصولاتی با شدت پخش بوی ملایم مانند روغن حمام، شامپو بدن و لوسیون بدن برای صبح؛ ادو تولت برای بعدازظهر و عطرهایی که به نبض‌ها پاشیده می‌شوند برای غروب پیشنهاد می‌گردند.۹ ادکلون‌ها بسرعت متساعد شده و تا دو ساعت پخش بو دارند. ادوتویلت‌ها از دو تا چهار ساعت بویشان پخش می‌شود، در صورتی که عطرها تا شش ساعت نیز می‌توانند پخش بو داشته باشند.۱۰
عوامل مختلفی می‌توانند بر چگونگی تأثیر عطرها بر بدن استفاده کننده و در نهایت بوی رایحه عطر مؤثر واقع شوند. از رژیم غذایی به عنوان یکی از این عوامل می‌توان نام برد، به طوریکه مصرف غذاهای تند و چرب شدت رایحه عطرها را افزایش می‌دهد.۱۱ مصرف داروها نیز می‌تواند خصوصیات عطر را تحت تأثیر قرار دهد.۱۲ خشکی نسبی پوست استفاده کننده نیز مهم است، عطرها بر روی پوستهای چرب مدت بیشتری نسبت به پوستهای خشک پخش بو دارند.۱۳
رایحه درمانی (عطر درمانی یا آروماتراپی)
رایحه درمانی، استفادهٔ درمانی از گیاهان است که بر اساس اسانسها پایه‌گذاری شده و به وسیلهٔ روش‌هایی مانند ماساژ، کمپرس، اسپری، حمام، دوش، استنشاق و ... باعث تعادل و هماهنگی بین شرایط فیزیکی، روحی و روانی فرد می‌گردد.۱۴
چگونگی توصیف عطر
هرم رایحه‌ها
فرمول دقیق عطرهای تجاری محرمانه نگه داشته می‌شوند. حتی اگر آنها را منتشر کنند، آنچنان رایحه آنها تحت تأثیر مواد و بوهای پیچیده‌ای می‌باشند که کمک زیادی برای تشخیص و توصیف آن عطر خاص نمی‌کنند. با این حال، یک فرد متخصص در عطر می‌تواند به طرز ماهرانه‌ای به اجزاء و عناصر سازنده آن پی ببرد.۱۵
عملی‌ترین راه برای توصیف یک عطر توجه به عناصر آن رایحه و یا " خانواده" ای است که به آن تعلق دارد، تمام آن رایحه‌هایی که احساس کلی از یک عطر را از شروع استفاده از آن تا آخرین لحظه‌ای که اثر آن باقیمانده، می‌سازد.۱۶۱۷
نُت‌های رایحه
عطر نیز در تشابه با نت‌های موسیقی به داشتن سه گروه از نت‌های گوناگون توصیف می‌شود که یک رایحه هماهنگ را بوجود می‌آورند. این نتها به مرور زمان آشکار می‌شوند، اولین بویی که از عطر به مشام می‌رسد مربوط به نت بالایی می‌باشد. به دنبال آن نت میانی احساس می‌شود و در آخرین مرحله نت پایه) خود را بتدریج آشکار می‌نماید. این نتها با دقت و با توجه کامل به فرایند تبخیر عطر به وجود می‌آیند.
نت بالایی: بویی است که به محض استفاده از یک عطر به مشام می‌رسد. نت‌های بالایی شامل ملکولهای کوچک و سبکی هستند که به سرعت تبخیر می‌شوند. آنها در شکل گیری احساس اولیه یک فرد نسبت به آن عطر نقش مهمی ایفا کرده و در نتیجه در فروش آن عطر بسیار حیاتی می‌باشند.
نت میانی: بویی است که درست زمانی که نت بالایی در حال محو شدن می‌باشد خود را نشان می‌دهد. ترکیبات نت میانی قلب یا بدنه اصلی یک عطر را تشکیل می‌دهند و به عنوان یک پوشش برای عدم احساس بوی نامطبوع اولیه نت پایه عمل می‌کنند. این بوی ناخوشایند ابتدایی در نت‌های پایه با گذشت زمان مطبوع و دل‌انگیز می‌شوند.
نت پایه: هنگام محو شدن بوی نت میانی، نت پایه شروع به آشکار شدن می‌کند. نت‌های پایه و میانی یک عطر با یکدیگر اساس عطر را تشکیل می‌دهند. نت‌های پایه عمق و استحکام هر عطر را به وجود می‌آورند. ترکیبات این گروه از بوها غنی و عمیق بوده و معمولاً تا ۳۰ دقیقه بعد از استفاده به مشام نمی‌رسند.
رایحه‌های نت‌های بالایی و میانی تحت تأثیر رایحه نت پایه قرار می‌گیرند، بعلاوه رایحه نت پایه نیز بوسیله مواد استفاده شده در نت میانی تغییر می‌کند. سازندگان عطرها معمولاً نت‌های عطرها را منتشر کرده و به طور معمول آنها را بصورت هرم رایحه‌ها با عبارات نمایشی و انتزاعی به نمایش می‌گذارند.
گروه بندی بر اساس فراریت
مواد معطر بر اساس فراریت و ضریب تبخیر آنها (نُت‌های عطر) بوسیله فردی بنام پُوشِر (Poucher) بین ۱ تا ۱۰۰ طبقه‌بندی شده‌اند.۱۸
نُت ضریب تبخیر
نُت‌های بالایی: ۱ تا ۱۴ (بیشترین فراریت)
نُت‌های میانی: ۱۵ تا ۶۰
نُت‌های پایه: ۶۱ تا ۱۰۰ (کمترین فراریت)
خانواده‌های بویایی
گروه‌های مختلف عطرها را مانند هر طبقه‌بندی دیگری نمی‌توان بطور کامل در طبقات مجزا قرار داد، هر رایحه‌ای طیف‌هایی از دیگر گروه‌های بویایی دارد. حتی عطرهایی که به عنوان تک گل ارائه می‌شوند، هرچند بطور خیلی ظریف ته بوها و اثراتی از خانواده‌های دیگر در خود دارد. رایحه‌ای که کاملاً بشود آنرا به یک خانواده بویایی خاص منسوب کرد به ندرت پیدا می‌شود چرا که منوط به اینست که مواد تشکیل دهنده آن فقط از یک مواد آروماتیک خاص تشکیل شود.
به عنوان نقطه شروع برای تشریح یک رایحه از طبقه‌بندی خانواده‌های مختلف بویایی استفاده می‌شود، اما آن به تنهایی قادر به بیان خصوصیات خاص آن عطر نمی‌باشد. طبقه‌بندی سنتی از حدود ۱۹۰۰ میلادی به وجود آمد؛ که شامل هفت خانواده گل تنها، دسته گلها، شرقی، چوب، چرم، کاج و سرخسی (معطر) می‌شد، اما امروزه از طبقه‌بندی مدرنی استفاده می‌شود که از سال ۱۹۴۵ میلادی در پی پیشرفتهای وسیع در تکنولوژی عطر سازی و همچنین تغییرات در سبک و مذاق مردم بوجود آمد:
گلها: رایحه‌های که شامل بوی یک یا چند گل مختلف باشد. یک مثال مناسب عطر Beautiful از شرکت Estée Lauder می‌باشد.
سبز: این رایحه احساسی نظیر بوی چمن بعد از کوتاه کردن آنها، برگهای سبز که له شوند و یا خیار ایجاد می‌کنند. به عنوان دو مثال می‌توان به Sisley's Eau de Campagne یا Aliage از شرکت Estée Lauder اشاره کرد.
آبی، اقیانوسی یا اُزونی: جدیدترین طبقه در خانواده عطرها که از سال ۱۹۹۱ میلادی با تولید عطر Dune توسط Christian Dior وجود آمد. یک بوی بسیار تمیز و مدرن که منجر به تولید عطرهای دو جنسیتی جدید (که به طور مشترک توسط خانم‌ها و آقایان استفاده می‌شوند) شده‌است. بطور معمول کالون، یک ماده مصنوعی که از سال ۱۹۶۶ میلادی تولید می‌گردد، در این عطرها به کار گرفته می‌شود. این ماده همچنین برای تغییر جزیی در رایحه‌های گل، شرقی و چوب به کار گرفته می‌شود.
مرکبات: یک خانواده قدیمی در گروه‌های بویایی که حتی تا این اواخر در ادوکلن‌های خنک و تازه استفاده می‌شد. پیشرفتهای جدید عملاً ساخت مواد جدیدی با رایحه‌های مشابه در این گروه را ممکن ساخته‌است. عطر Brut یک مثال خوب در این زمینه‌است.
میوه‌ای: شامل عطری از میوه‌ها، به غیر از مرکبات مانند هلو، cassis (انگور فرنگی سیاه، گونه‌ای قره قات)، انبه، میوه گل ساعتی، و غیره می‌باشد. عطر Botrytis توسط شرکت Ginestet جزو این گروه می‌باشد.
خوراکی:بویی با کیفیتی مانند " خوراکی " و یا " دسر ". این بو شامل نت‌هایی مانند وانیل، لوبیای تونکا (tonka bean) و کومارین (coumarin)، و ترکیبات مصنوعی طراحی شده با بویی شبیه به طعم غذا می‌باشد. Angel توسط Thierry Mugler یک نمونه از این عطرها می‌باشد.
چرخ رایحه
چرخ رایحه روش طبقه‌بندی نسبتاً جدیدی است که به طور گسترده‌ای در خرده فروشی و در صنعت عطر از آن استفاده می‌شود. این روش در سال ۱۹۸۳ توسط مایکل ادواردز، یک مشاور در صنعت عطر، بوجود آمد که طرح خود را از طبقه‌بندی رایحه و عطر ارائه داد. طرح جدید به منظور تسهیل در طبقه‌بندی عطرها و برنامه نام‌گذاری هر طبقه، و همچنین برای نشان دادن ارتباط بین هر یک از کلاس‌های منحصر به فرد ساخته شده‌است.۱۹
در طبقه‌بندی سال ۱۹۸۳ پنج خانواده استاندارد از گل، شرقی، چوبی، آروماتیک، و تازه تشکیل شده‌است. چهار خانواده اول بیشتر کلاسیک و سنتی می‌باشند در حالی که گروه آخر متشکل از رایحه جدید، روشن و تمیز مرکبات و رایحه اقیانوسی می‌باشد که با توجه به پیشرفت در تکنولوژی عطر بوجود آمده‌اند. هر یک از خانواده‌ها به نوبه خود به زیر گروه‌هایی تقسیم شده و در اطراف چرخ مرتب گردیده‌اند.
نسخه ۱۹۸۳
آروماتیک گلی گلی
گلی ملایم
گلی شرقی
شرقی شرقی ملایم
شرقی
شرقی چوبی
چوبی چوبی خزه دار
چوبی خشک
تازه مرکبات
سبز
آب
این جدول برای آخرین بار در سال ۲۰۱۰ تغییر یافته‌است، گروه آروماتیک به میان مرکبات و چوب خشک حرکت کرده تا نمودار را با مطالعات اخیر در درک بو همسان سازد.
نسخه ۲۰۱۰
گلی گلی
گلی ملایم
گلی شرقی
شرقی شرقی ملایم
شرقی
شرقی چوبی
چوبی چوبی
چوبی خزه دار
چوبی خشک
آروماتیک
تازه مرکبات
میوه‌ای
سبز
آب
منابع ترکیبات معطر
گیاهی
زمان زیادی است که گیاهان به عنوان منابع اسانس و ترکیبات معطر استفاده می‌شوند. این مواد معطر معمولاً به عنوان یک فرایند ثانویه در گیاهان جهت محافظت آنها در برابر گیاهخواران، امراض و جذب حشرات گرده افشان تولید می‌شود. گیاهان بزرگترین منبع در تأمین مواد معطر در صنعت عطر سازی می‌باشند. منابع این ترکیبات از قسمتهای مختلف گیاه می‌تواند باشد. یک گیاه بیش از یک ماده معطر می‌تواند داشته باشد، برای مثال دانه گشنیز نسبت به ساقه و برگ آن بوی کاملاً متفاوتی دارد. برگهای نارنج، شکوفه‌های آن، و پوست میوه اش به ترتیب منابعی برای پتیتگرین (petitgrain)، اسانس بهار نارنج(neroli)، و روغن نارنج (orange oils) می‌باشند.
قسمتهای مختلف نارنج
پوست: پوسته‌هایی که بطور معمول استفاده می‌شوند شامل دارچین و درخت گنه گنه عطری می‌باشند. روغن معطر پوسته ریشه گیاه ساسافراس (Sassafras) به منظور استفاده از ماده اصلی آن سافرول (safrole) که برای ساخت مواد معطر مصنوعی دیگر استفاده می‌شود، بطور مستقیم و یا خالص شده استفاده می‌گردد.
گل و شکوفه: بدون شک یکی از بزرگرترین منابع عطر سازی می‌باشد، که شامل گل‌های واریته‌های مختلفی از رز و یاس، گل مریم، نرگس، شمعدانی عطری، اُسمانتوس(osmanthus)، پلومریا، میموزا (mimosa)، پیچ امین الدوله، گل یخ، کاسی (Cassie) از درخت آکاسیا فارنسیانا (Acacia farnesiana) و امبرِت (ambrette)به همراه شکوفه‌های مرکبات و درخت یلانگ-یلانگ (ylang-ylang) می‌شود. غنچه‌های بازنشده میخک صدپر نیز هر چند به عنوان گل در نظر گرفته نمی‌شوند اما استفاده می‌گردند. ارکیده‌ها بطور تجاری در عطرسازی استفاده نمی‌شوند به غیر از وانیل که بعنوان یک ارکیده بعد از گرده افشانی و تشکیل کیسه بذر آن در عطرسازی استفاده می‌شود.
میوه‌ها: میوه‌های تازه‌ای مثل سیب، توت فرنگی و گیلاس بعد از استخراج متأسفانه بوی مورد انتظار را ندارند. اگر این بوها در عطری وجود داشته باشد ناشی از ترکیبات مصنوعی می‌باشد. میوه‌های لیتسه آ (litsea cubeba)، وانیل و اُرِس (juniper berry) از استثناها می‌باشند. بیشتر میوه‌هایی که بطور معمول استفاده می‌شوند مانند مرکباتی نظیر پرتقال، نارنج، لیمو ترش و لیمو شیرین، ترکیبات معطرشان از پوست آنها استخراج می‌گردد. اگر چه پوست گریپ فروت هنوز برای مواد معطرش استفاده می‌شود، اما از آنجاییکه مواد طبیعی آن دارای ماده سولفور بوده و بوی بدی ایجاد می‌کنند، بیشتر ترکیبات معطر با بوی گریپ فروت در بازار بطور مصنوعی ساخته می‌شوند.
برگ و جوانه: برگ‌هایی که بطور معمول در صنعت عطر استفاده می‌شوند شامل برگ اسطوخودوس، نعناع هندی (Patchouli)، مریم گلی، بنفشه، رزماری و برگهای مرکبات می‌شود. گاهی اوقات برگ‌ها به علت اضافه کردن نُت‌های «سبز» به عطرها ارزش پیدا می‌کنند، برگ‌هایی مانند گوجه فرنگی و کاه از این جمله هستند.
ریشه، ریزوم و پیاز: قسمتهای زیر زمینی گیاهانی که به طور معمول در صنعت عطر سازی استفاده می‌شوند شامل ریزوم‌های زنبق، ریشه‌های خس خس (vetiver، در هند به آن خوس گفته می‌شود) و ریزوم‌های مختلف از خانواده زنجبیل می‌باشند.
بذر: بذر هویج، لوبیای تونکا (Tonka bean)، گشنیز، زیره، لوبیای کاکائو، جوز هندی، هل سبز و انیسون از منابع معمول در عطر سازی می‌باشند.
چوب درختان: استفاده از روغن و عصاره چوب بعضی از درختان، از آنجاییکه تأمین کننده نُت پایه در صنعت عطر سازی می‌باشند، غیرقابل چشم پوشی هستند. درختانی که چوبشان در این صنعت استفاده می‌شوند شامل عود هندی (agarwood)، صندل (sandalwood)، رُزوود (rosewood)، توس یا غان، سرو، اُرِس و کاج می‌باشند.
رزین (صمغ): صمغ‌ها از دیرباز در صنعت عطر و عود سازی با ارزش بوده‌اند. رزینهای معطر و ضدعفونی کننده و عطرهای شامل رزینها در بسیاری از فرهنگ‌ها بعنوان دارو در درمان بیماریهای بیشماری بکار می‌رفته‌است. صمغ‌هایی که بیشتر در عطر سازی استفاده می‌شوند شامل رزین لابدانوم (Labdanum)، باریجه، بوته کندر، مرّ، بلسان پرویی (Peru Balsam)، صمغ بنزوئین (Benzoin resin)، بلسان (درخت گل حنا) می‌باشند. صمغ کاج و نراد منابع ترپن‌ها هستند، ماده‌ای که در تولید مصنوعی بسیاری از مواد معطر دیگر به کار می‌روند. کهربا و کوپال که در عطر سازی استفاده می‌شوند فسیل تراوشات صمغ‌های مخروطیان می‌باشند.
منابع جانوری
آهوی مشک سیبریایی
سیویت آفریقایی: همچنین به مشک سیویت معروف است، که از کیسه معطر این جانور به دست می‌آید.
هایر رِیسیوم: به سنگ آفریقایی معروف است، که از فضولات سنگ شده حیوانی بنام راک هایراکس (وبر الصخری به عربی) به دست می‌آید.۲۰
مشک آهو: در اصل از کیسه مشک آهوی آسیایی گرفته می‌شود، امروزه این نوع مشک با نوع مصنوعی آن که به مشک سفید معروف است جایگزین گردیده‌است.
کاستوریوم: از بدن سگ آبی آمریکای شمالی گرفته می‌شود.
عنبر سائل: تکه‌ای از ترکیبات چربی اکسید شده، که از بدن نهنگ عنبر گرفته می‌شود. از آنجایی که برداشت عنبر سائل از بدن نهنگ عنبر بدون هیچ گونه آسیبی به بدن جانور انجام می‌شود، از معدود عوامل معطر حیوانی است که دربارهٔ آن بحث‌های جانبی کمی وجود دارد.
شانه عسل: که از کندوی زنبور عسل بدست می‌آید. موم عسل و خود عسل هردو از طریق حلال‌ها می‌توانند استخراج شوند و ابسولوت (absolute) بوجود آورند. موم عسل در اتانول حل شده و اتانول تبخیر می‌شود تا ابسولوت موم عسل بدست آید.
دیگر منابع طبیعی
گلسنگ: گلسنگ‌های متعارف مورد استفاده شامل اوکمُس (oakmoss) و تریمُس (treemoss) می‌باشند.
جلبک دریایی: تقطیر شده آنها گاهی بعنوان روغن اسانس در عطر سازی استفاده می‌شود. جلبک‌هایی از نوع Fucus vesiculosus که بطور عامه به آن bladder wrack گفته می‌شود بدین منظور استفاده می‌گردند. اسانس جلبک‌های به علت هزینه‌های زیاد تولید و قدرت بویایی کمترشان بندرت استفاده می‌شوند، در عوض جانشینان مصنوعی آنها بیشتر در بازار کاربرد دارند.
منابع مصنوعی
خیلی از عطرهای مدرن شامل مواد معطر مصنوعی می‌باشند. در فرآیندهای مصنوعی رایحه‌هایی بوجود می‌آیند که در طبیعت یافت نمی‌شوند. برای مثال کالون (calone) که یک ترکیب مصنوعی می‌باشد، بوی اُزونی، تازه و براقی دارد و به طور گسترده‌ای در عطرهای جدید استفاده می‌شود. گاهی مواد مصنوعی جانشین مواد طبیعی ای می‌شوند که به سختی از طبیعت بدست می‌آیند. بطور مثال کومارین و لینالول دو ماده طبیعی هستند که بسیار ارزانتر از سنتز ترپن نیز بدست می‌آیند. بوی ارکیده (اسید سالیسیلیک) معمولاً بطور مستقیم از خود گیاه گرفته نمی‌شود بلکه بطور مصنوعی طوری ساخته می‌شود تا مطابق بوی ارکیده‌های مختلف باشد.
یکی از گروه‌هایی که بطور گسترده‌ای از روشهای مصنوعی ساخته می‌شود مشک سفید می‌باشد. این مواد در همه اشکال عطرهای تجاری بعموان پس زمینه خنثی در نت میانی بکار می‌رود. این مشک‌ها به مقدار زیادی در پودرهای رختشویی اضافه می‌گردند تا یک بوی تمیزی را تا زمان زیادی در لباس‌های شسته شده ایجاد کند.
بیشتر مواد معطر مصنوعی در دنیا توسط تعداد معدودی از شرکت‌ها تولید می‌شوند مانند:
آی اف اف ((International Flavors and Fragrances (IFF)
جیودان(Givaudan)
فیرمنیخ(Firmenich)
تاکاساگو(Takasago)
سیمرایز(Symrise)
هر یک از این شرکت‌ها سالانه تعدادی از روشهای منحصر بفرد تولید خود را در ساخت مواد معطر مصنوعی ثبت اختراع می‌نمایند.
خصوصیات
مواد طبیعی و مصنوعی بخاطر داشتن خصوصیات بویایی متفاوتشان در عطر سازی استفاده می‌شوند
مواد طبیعی مواد مصنوعی
پراکنش کیفیت مواد اولیه با توجه به زمان و مکان درو و همچنین چگونگی استخراج محصولات از مواد خام با هم فرق می‌کنند. تولید محصولاتی با کیفیت بویایی ثابت و یکسان در طول سالهای درو و تولید بسیار مشکل می‌باشد. از اینرو، عطرساز مجبور است تا به منظور تأمین کیفیت عطر، پراکندگی طبیعی مواد افزودنی را بطور دستی یکسان سازد. بعلاوه، عرضه کنندگان بی پروا ممکن است با تغییر منابع مواد خام واقعی در آن (مانند اضافه کردن یاس هندی به یاس گرس (Grasse)) یا با تغییر در مواد (مانند اضافه کردن لینالول به رُزوود) بمنظور سودآوری بیشتر تقلب نمایند. کیفیتشان بسیار ثابت تر از مواد معطر طبیعی می‌باشد. اگرچه، تفاوت در تولیدات ارگانیک ممکن است باعث وجود تغییرات جزیی در درصد ناخالصی‌های باقیمانده شود. اگر بوی این ناخالصیها با درصدهای پایین قابل تشخیص باشد، آنگاه تفاوت بوهای مواد معطر مصنوعی یکسان، زیاد خواهد بود.
اجزاء سازنده هزاران ترکیب شیمیایی در آنها وجود دارد و پتانسیل بالایی برای ایجاد حساسیت دارند. بسته به خلوص آنها، شامل یک ترکیب شیمیایی می‌شوند. گاهی ترکیب دست سانی از ساختارهای همپار هستند.۲۱
یکسانی بو بسته به شیوه استخراج مواد معطر، شباهت بویایی کمی با مواد اصلی خود دارند. اگر ترکیبات مشابه باشند کاملاً شبیه بوی طبیعی هستند. ترکیباتی با بوهای جدید، در طبیعت یافت نمی‌شوند و بوی منحصر بفردی دارند.
پیچیدگی بو رایحه‌هایی با نت‌های عمیق و پیچیده دارند. ملایم، با اختلاف بوهای مختصر. رایحه‌هایی با نت‌های خالص و مشخص.
قیمت عطرهایی که قسمت بیشتری از آنها از ترکیب مواد طبیعی بوجود آمده باشند بسیار گرانتر می‌باشند. مقدار نیروی کار و سختی استخراج مناسب هر ماده اولیه و کنترل کیفی آن قیمت را تعیین می‌کند. عطرهایی که از مواد مصنوعی بطور وسیعی در آنها استفاده شده با قیمت‌های مناسب تر در دسترس می‌باشند. مواد مصنوعی الزاماً ارزانتر از مواد طبیعی نیستند، چرا که بدلایل مختلفی همچون پیچیدگی روش تولید و یا مراحل استخراج، هزینه تولید آنها می‌تواند گرانتر تمام شود. اگرچه، بعلت پایین بودن مرز حس شوندگی بویایی آنها، برای تولید عطر نیاز نیست مقدار زیادی از آن استفاده گردد.
روشهای تهیه مواد معطر
قبل از اینکه عطر از ترکیب مواد معطر بدست بیاید، مواد معطر اولیه مورد استفاده در عطرهای مختلف باید تهیه گردند. مواد معطر مصنوعی از طریق واکنشهای موجود در شیمی آلی تولید شده، تخلیص می‌گردند. مواد معطر موجود در منابع طبیعی با استفاده از روشهای استخراج مختلف از مواد خام استخراج می‌شوند. نتیجه این استخراج بسته به میزان موم در مواد استخراج شده اسانس، ابسولوت(absolute)، کُنکریت(concrete) و یا کره نامیده می‌شوند.۲۲ همه این روشها، تا اندازه‌ای، بوی ترکیبات معطر بدست آمده از مواد اولیه را تغییر می‌دهند. این مشکل بعلت استفاده از گرما، حلال‌های قوی و یا تأثیر اکسیژن در روند استخراج می‌باشد که ترکیبات معطر را از حالت طبیعی خارج کرده بطوریکه خصوصیات بویایی آنرا تغییر داده و یا کاملاً بی‌بو می‌سازد.
روشهای استخراج مایع-مایع (استخراج با حلال)
نمایش طرح کلی دستگاه‌ها در استخراج با سیال فوق بحرانی
مهمترین و متداولترین روش اقتصادی استخراج ترکیبات معطر در عطر سازی نوین می‌باشد. در این روش مواد خام در حلالهایی که می‌توانند ترکیبات معطر مورد نظر را در خود حل کنند غوطه ور می‌گردند. عمل خیساندن در این روش از چند ساعت تا چند ماه می‌تواند طول بکشد. اغلب ترکیبات معطر مواد چوبی، فیبری و حیوانی از این روش استخراج می‌شوند. مواد معطری که بعلت فراریت زیاد از طریق تقطیر نمی‌توانند استخراج گردند و همچنین آنهایی که دما، ترکیبات و ماهیت آنها را عوض می‌کند، از این روش استخراج می‌شوند. حلالهایی که معمولاً در روش خیساندن/استخراج با حلال استفاده می‌گردند شامل هگزان و دی متیل اتر می‌شوند. محصول این روش بنام کنکریت (concrete) معروف است.
استخراج با سیال فوق بحرانی: یک روش نسبتاً جدید برای استخراج ترکیبات معطر از مواد خام که در آن از دی اکسید کربن فوق بحرانی استفاده می‌شود. با توجه به دمای پایین پروسه و همچنین غیرفعال بودن دی اکسید کربن، ترکیبات معطر استخراج شده بویی بسیار نزدیک به مواد خام اولیه دارند.
استخراج با اتانول: نوعی از استخراج با محلول که ترکیبات معطر را مستقیماً از مواد خام خشک بدست می‌آورد، علاوه بر آن مقداری ترکیبات روغنی ناخالص در نتیجه این فرایند باقی می‌ماند. این روش برای استخراج مواد معطر از گیاهان تازه استفاده نمی‌شود، چرا که مقدار زیادی آب باقی می‌ماند که ترکیبات معطر آن دوباره بایستی توسط حلال استخراج گردد.
تقطیر
دستگاه تقطیر قدیمی شرکت Fragonard
یک روش معمول در تهیه ترکیبات معطر از گیاهانی نظیر بهار نارنج و گل رز می‌باشد. در این روش، مواد خام حرارت داده شده و مواد معطر از طریق میعان بخار بوجود آمده بدست می‌آیند.
تقطیر با بخار آب: بخار آبی که از جوشاندن آب ایجاد می‌شود از مواد خام عبور داده شده و مواد معطر فرار را جدا می‌کند. میعانات بدست آمده از تقطیر در بالن فلورنس جمع‌آوری می‌گردد. اینکار باعث می‌شود تا آب به آسانی از روغنهای معطر جدا شود. آب بدست آمده از میعان که مقداری مواد معطر در خود دارد به هیدروسُل معروف بوده و گاهی فروخته می‌شود. این روش استخراج برای منابع گیاهی تازه مانند گل، برگ و ساقه‌ها بسیار مرسوم می‌باشد.
تقطیر خشک/تقطیر تخریبی: در این روش مواد خام بطور مستقیم و بدون حلال نگهدارنده‌ای مانند آب در ظرف تقطیر حرارت داده می‌شوند. ترکیبات معطری که با حرارت زیاد بدست آمده‌اند اغلب تحت تأثیر فرایند گرماکافت بدون آب قرار گرفته و ترکیبات معطر دیگری را بوجود می‌آورند. این روش برای استخراج ترکیبات معطر از کهربا و رایحه‌های چوبی که در آنها حالت سوختگی مد نظر باشد بکار گرفته می‌شود.
تقطیر جزء به جزء: با استفاده از برج تقطیر اجزاء مختلف تقطیر شده از یک ماده بطور انتخابی می‌توانند جدا گشته تا بوی محصول نهایی را بهبود ببخشند. اگر چه این روش بسیار گران تمام می‌شود، اما گاهی برای حذف بوهای نامطبوع از مواد، بکارگرفته می‌شود تا عطر ساز را در کنترل فرایند ترکیب عطرها کمک نماید.
پرس سرد
برای تهیه روغن در این روش مواد خام تحت فشار و پرس قرار می‌گیرند. از میان تمام مواد خام موجود، این روش فقط برای استخراج روغنهای معطر پوست میوه مرکبات استفاده می‌شود، چراکه روغن موجود در آن به اندازه‌ای زیاد است که استفاده از آن را بطور اقتصادی ممکن می‌نماید.
استخراج بوسیله روغنهای جاذب
در این روش مواد معطر جذب یک چربی و یا موم جامد شده و بعد بوسیله اتانول روغنهای مطر از آنها جدا می‌گردند. این روش وقتی بکار می‌رود که بعلت تغییر ماهیت روغنهای معطر، بعلت وجود حرارت بالا، از روش تقطیر نتوان استفاده کرد. این روش امروزه بعلت هزینه‌های گزاف آن و وجود روشهای مؤثرتر دیگر، بطور معمول استفاده نمی‌شود.۱۶
نام رایحه‌های استخراج شده
به رایحه‌های استخراج شده از روشهای بالا بطور کلی «اسانس» (Essntial oils) گفته می‌شود. در صنعت عطرسازی زبان دقیقتری وجود دارد تا منبع، خلوص و تکنیک استخراج یک اسانس را شرح دهد. از این مواد استخراج شده، فقط ابسولوت، اسانس، و تنتورها بطور مستقیم در فرمول بندی عطرها استفاده می‌شوند.
ابسولوت: مواد معطری هستند که از طریق خلوص پماد و یا کنکریت و با استفاده از اتانول بدست می‌آیند. با استفاده از یک ترکیب آب دوست مانند اتانول، بدون حل کردن ملکولهای مواد غیر معطر مومی، بیشتر ترکیبات معطر از مواد مومی شکل استخراج می‌شوند. ابسولوت‌ها به شکل یک مایع روغنی دیده می‌شوند.
کُنکریت: مواد معطری که با استفاده از روش استخراج با حلال با هیدروکربنهای فرار، از مواد خام بدست می‌آیند. کنکریت‌ها بعلت سهولت حل شدن ترکیبهای آب گریز در حلال‌ها، حاوی مقدار زیادی موم هستند. به همین دلیل کنکریت‌ها در مراحل بعدی با استفاده از روش تقطیر و یا استخراج با حلال اتانول بیشتر تصفیه می‌شوند. کنکریت‌ها موادی مومی شکل و یا جامدهای رزینی یا روغنهای غلیظ مایع می‌باشند.
اسانس: مواد معطری که از طریق روش تقطیر و یا پرس سرد از مواد خام بدست آمده و به شکل مایع روغنی دیده می‌شوند. گاهی اوقات به مواد بدست آمده از روش پرس سرد، روغن پرس گفته می‌شود.
پماد: چربی جامد معطری که از روش استخراج با روغنهای جاذب بدست می‌آید، پماد گفته می‌شود، که ترکیبات معطر در مواد خام در آن به چربی حیوانی جذب می‌شوند. پمادها بشکل مواد جامد روغنی و چسبناک دیده می‌شوند.
تنتور: به مواد معطری که مستقیم از طریق شناور کردن مواد اولیه در اتانول بدست می‌آیند. تنتورها به شکل مایع رقیق دیده می‌شوند.
محصولاتی که از روشهای گوناگون استخراج می‌شوند به نام‌های مختلفی معروفند حتی اگر منابع اولیه شان یکی باشد. برای مثال، شکوفه‌های بهار نارنج که تحت فرایند استخراج با حلال قرار می‌گیرند، محصولاتی بنام «ابسولوت بهار نارنج» می‌دهند اما اگر از روش تقطیر اسانس گیری شوند به محصول آن «روغن نرولی»(neroli oil) گفته می‌شود.
ساخت عطر
ساخت عطرها بخش مهمی از خیلی از صنایع را از تولید کالاهای لوکس گرفته، تا صنایع غذایی و مواد شیمیایی خانگی، دربر می‌گیرد. استفاده از عطر یا ترکیبات معطر در این صنایع، بمنظور استفاده از حس بویایی مصرف کنندگان جهت جلب توجه آنها برای خرید عطر یا محصول معطر می‌باشد. به همین دلیل تمایل زیادی برای پیدا کردن فرمول عطرهایی که به لحاظ زیبایی شناختی برای مردم دلپذیر باشد وجود دارد.
عطرساز
نوارهای کاغذی جاذب جوهر(Paper blotters) اغلب توسط عطر سازان برای نمونه گیری و استشمام عطرها استفاده می‌شوند.
ساخت عطرهایی که به فروش می‌رسند به متخصصین ترکیب عطرها سپرده می‌شود، کسانی که در این صنعت به عطر ساز یا پرفیومر (perfumer) معروف هستند. گاهی به آنها بعلت احساس خوب بویایی اشان و مهارتشان در ترکیب عطرها، نِز (Nez) که معادل فرانسوی کلمه (nose) یا بینی است گفته می‌شود. ساخت عطرها با راهنمایی‌ها و نظرات مشتری‌ها و یا کارکنان یک عطرساز شروع می‌شود. مشتری یک عطر ساز یا کارکنانش، شامل خانه‌های مُد و شرکتهای بزرگ از صنایع مختلف می‌باشند. در مرحله بعد عطرساز با ترکیب رایحه‌ها و مواد معطر مختلف به بوی مورد نظر دست یافته و فرمول آن را به مشتری می‌فروشد. این عطرها آنگاه یا در ساخت محصولات دیگر، بعنوان رایحه‌های کاربردی (مانند شامپو، لوازم آرایش، شوینده‌ها، داخل اتومبیل و غیره) استفاده گشته، و یا بعنوان رایحه‌های لطیف (fine fragrance) در جامعه بازاریابی شده و به فروش می‌رسند.۱۵
تکنیک
اگرچه هیچ روش یگانه و استانداردی برای ساخت و فرمولبندی عطر وجود ندارد، اما چارچوب‌های کلی ای وجود دارند تا چطور یک عطر، از یک مفهوم می‌تواند ساخته شود. خیلی از افزودنیهای موجود در عطر در بوی آن تأثیری ندارند. خیلی از عطرها حاوی مقادیری از آنتی اکسیدانها و مواد رنگزا می‌باشند تا طول عمر و بازاریابی و فروش آنها را بهبود بخشند.
چارچوب اساسی
یک «اُرگ عطر» در شهر گرس، که در آن عطرساز با صدها اسانس می‌نوازد
هر روغن معطری شامل ده‌ها تا صدها مواد افزودنی مختلف می‌باشد و این مسئله بسته به نوع نقشی است که آن عطر بازی خواهد کرد. این مواد افزودنی را می‌توان به سختی به چهار گروه مختلف تقسیم کرد:
بوهای اصلی(قلب): شامل یک یا چند ماده برای مفهوم خاصی مانند «رز» می‌باشد. در عوض، چند ماده مختلف می‌توانند با هم ترکیب شوند تا یک بوی اصلی بصورت «انتزاعی» بوجود بیاید بطوریکه هیچ تشابهی با مواد موجود در طبیعت نداشته باشد. برای مثال بوهای یاس و رز می‌توانند با هم ترکیب شوند تا یک رایحه با بوی انتزاعی گلها بوجود آورند. طعم دهنده کولا (cola) یک مثال خوب برای بوی اصلی انتزاعی می‌باشد.
اصلاح کننده‌ها: این مواد بوی اصلی را طوری تغییر می‌دهند تا یک خصوصیت خاصی را در آن ایجاد نمایند: برای مثال، استرهای میوه‌ای به یک بوی اصلی گلی اضافه می‌شود تا بویی باخصوصیات گلی-میوه‌ای بوجود بیاورند؛ کالون و بوی مرکبات می‌توانند بمنظور تازه تر کردن رایحه گلی اضافه شوند. بوی گیلاس در کولا-گیلاس می‌تواند بعنوان یک اصلاح کننده در نظر گرفته شود.
مخلوط گر‌ها: یک گروه بزرگ از مواد افزودنی هستند که انتقال بوی یک عطر بین لایه‌های مختلف موجود در آن را ملایم و روان تر می‌کنند. اینها خودشان به عنوان جزئی از افزودنیهای بوی اصلی نیز می‌توانند استفاده شوند. از ترکیبات معمول که بعنوان مخلوط گر استفاده می‌شوند می‌توان از لینالول و هیدروکسی سیترونلال (hydroxycitronellal) نام برد.
تثبیت کننده‌ها: بعنوان یک بالشتک یا تکیه گاه برای تقویت بوی اصلی بکار می‌روند. خیلی از رزینها، بوهای چوب و پایه‌های کهربا بعنوان تثبیت کننده استفاده می‌شوند.
نُت‌های بالایی، میانی و پایه هر عطری می‌توانند جداگانه بوهای اصلی و افزودنیهای تقویت کننده جداگانه‌ای داشته باشند. آنگاه عطرساز، مخلوط روغنهای معطر بدست آمده را در اتانول و آب حل کرده، و در تانکهایی برای چند هفته نگه می‌دارد و بعد آنها را با ابزارهای خاصی فیلتر می‌کند تا مواد موجود در مخلوط عطر تثبیت شده و هر گونه خرده ریزه و ته‌نشینی از آن زدوده گردد. آنگاه مخلوط عطر در بطریهای مخصوص بسته بندی می‌شوند.۲۳
پایه‌های رایحه
امروزه بجای اینکه یک رایحه را از بنیان تا انتها بسازند، خیلی از عطرها و ادوکلن‌های مدرن با استفاده از پایه‌های رایحه یا بطور خلاصه پایه‌ها ساخته می‌شوند. هر پایه در ذات خود یک عطر پیش ساخته‌است که از اسانسها و مواد شیمیایی معطر ساخته شده‌است، و بر اساس یک مفهوم ساده مانند «علف تازه بریده شده» و «سیب ترش آبدار» فرمول بندی شده‌اند. خیلی از عطرهای خط Aqua Allegoria از شرکت Guerlain با مفاهیم رایحه‌ای ساده‌شان مثال خوبی از این هستند که پایه‌های رایحه چگونه می‌توانند باشند.
از آنجایی که پایه‌ها قابل استفاده مجدد در عطرهای مختلف می‌باشند، تلاش برای ساخت و توسعه پایه‌های جدید به اندازه تولید خود عطرهای موجود در بازار زیاد می‌باشد. بغیر از استفاده مجدد، بکارگیری پایه‌ها در عطرسازی منافع دیگری نیز دارد:
۱. استفاده از مواد افزودنی ای که بوی «سخت» یا «پرقدرت» دارند، و بشکل پایه‌های ترکیب شده بوجودآمده‌اند، در عطر سازی راحت‌تر می‌باشد.
۲. یک پایه می‌تواند بوی واقعی‌تری از یک چیز را نسبت به عصاره خود آن چیز ایجاد نماید. برای مثال، پایه‌ای برای انتقال بوی «گل رز تازه مرطوب» می‌تواند تقریب بهتری نسبت به اسانس گل رز ساده برای رساندن مفهوم بوی گل رز بعد از باران باشد. گل‌هایی مانند گاردنیا و سنبل که تا کنون قادر به عصاره گیری از آنها نشده‌اند، از طریق ترکیب پایه‌هایی بوجود می‌آیند که از داده‌های بوجود آمده از تکنولوژی هِدسپِیس*۲۴ تولید گردیده‌اند.
۳. یک عطرساز پس از دریافت یک درخواست می‌تواند با ترکیب چند پایه بسرعت یک مفهوم را ایجاد کرده، بازخورد آنرا مشاهده نماید. پس از دریافت پاسخ مثبت می‌توان «لبه‌های» عطر را صیقلی و صاف کرد.
مهندسی معکوس
نمونه‌ای از دستگاه‌های GC-MS
عطرها از طریق مهندسی معکوس با استفاده از تکنیک‌های تحلیلی ای نظیر کروماتوگرافی گازی- اسپکترومتری جرمی Gas chromatography–mass spectrometry که بطور خلاصه (GC-MS) به آن گفته می‌شود و می‌تواند فرمول عمومی هر نوع عطری را آشکار کند، قادرند بوجود بیایند. سختی روش (GC-MS) ناشی از پیچیدگی مواد اولیه عطرها می‌باشد. بخصوص وجود اسانس‌های طبیعی و ترکیبهای پیچیده شیمیایی این کار را سخت‌تر می‌کنند. هرچند هر کسی با ابزار خوب و تجربه کافی در عرض چند روز می‌تواند فرمول هر عطری را بدست آورد... مشتریان و رقبا می‌توانند بطور تقریباً دقیقی فرمول بیشتر عطرها را تحلیل کنند.۲۵ آنالیز عطرهای قدیمی یا عطرهایی که در شرایط بدی نگهداری شده‌اند نیز بعلت تجزیه ویا ترکیب خیلی از مواد اولیه و بوجود آمدن ناخالصیها به مرور زمان مشکل می‌باشد. مواد اولیه و ترکیبات معمولاً بوسیله شناساگر کروماتوگرافی گازی می‌توانند تشخیص داده شوند. این دستگاه هر ماده شیمیایی را از طریق بو و یا خصوصیات فیزیکی آن تشخیص می‌دهد. مهندسی معکوس عطرهای موفق در بازار، بعلت آسانی نسبی کار با ابزار GC، فشار موجود برای تولید عطرهای پر طرفدار و طبیعت پر سود بازار عطر، بسیار معمول می‌باشد.
نگهداری عطر
ترکیبات عطرها در صورت عدم نگهداری مناسب به علل زیر می‌توانند کیفیت شان را از دست داده یا کاملاً از بین بروند:
گرما
نور
اکسیژن
موادآلی خارجی
نگهداری مناسب عطرها به معنی دورنگهداشتن آنها از گرما و نور شدید می‌باشد. یک بطری بازشده در صورتی که درست نگهداری شود تا چندین سال می‌تواند کیفیت بوی خود را ثابت نگهدارد.۱۵ اما وجود اکسیژن در فضای بالای بطری و همچنین عوامل محیطی در بلند مدت بوی عطر را تغییر خواهند داد.
بهترین شرایط نگهداری عطرها اینست که در هنگام عدم مصرف در محفظه‌های تاریک آلومینیومی و یا بسته بندی اصلی خود نگهداری شده و در دمایی بین ۳ تا ۷ درجه سیلیسیوس نگهداری شوند. موزه (Osmothèque) که یک مرکز و موزه نگهداری عطر می‌باشد، عطرهای خود را در محفظه‌های آلومینیومی که فضای خالی آنها با گاز آرگون پر شده است، و در دمای ۱۲ درجه سانتیگراد نگهداری می‌کند.۲۶ اگرچه خارج کردن اکسیژن از فضای بالایی بطری‌ها سخت می‌باشد اما استفاده از پاشنده‌های اسپری نسبت به بطریهای در باز یا غلطکی کمتر عطر را در معرض اکسیژن قرار می‌دهد. بعلاوه اسپری‌ها عطرهای داخل بطری را از قاطی شدن و برخورد با گردوخاک، خرده ریزه‌ها و پوست که می‌توانند کیفیت عطر را کاهش دهند دور نگه می‌دارد.
مباحث بهداشتی و زیست محیطی
مواد اولیه عطرها فارغ از طبیعی یا مصنوعی بودن آنها در صورتی که بطور چشمگیری بکار بروند ممکن است باعث بوجود آمدن مشکلات بهداشتی و یا زیست محیطی شوند. هرچند این حوزه در دست مطالعه می‌باشد، اما هنوز نکات بسیار زیادی در ارتباط با اثر رایحه‌ها بر سلامتی انسان و محیط زیست ناشناخته باقیمانده است.
بهداشت
ایمنی بدن
شواهد موجود در نتایج مطالعات نشریات علمی معتبر در این زمینه نشان می‌دهد که بعضی از رایحه‌ها می‌توانند برخی افراد را منجر به عوارض تنگی نفس کنند، بخصوص آنهاییکه دچار آسم شدید و یا حساسیتی هستند.۲۷ بعضی از رایحه‌ها نیز می‌توانند برخی را دچار سردرد و یا عوارض حساسیتی پوست۲۸ و یا تهوع بنمایند.۲۹۳۰۳۱
در بعضی شرایط، استفاده زیاد از عطر می‌تواند منجر به عوارض حساسیت پوستی شود. برای مثال، استوفنون، اتیل استاتنیازمند منبع و استون۲۳ در حالیکه در بسیاری از عطرها وجود دارند، بعنوان عوامل بالقوه بوجود آورنده آلرژیهای تنفسی نیز شناخته شده‌اند. هر چند اثر بسیاری از این مواد شیمیایی (طبیعی و یا مصنوعی) بستگی به شرایط محیطی و غلظت آنها در عطر دارد. برای مثال لینالول که بعنوان یک ماده سوزش آور و تحریک کننده پوست معرفی شده است، بعلت تبدیلش به پراکسید بر روی پوست آنرا دچار سوزش می‌کند، اما کاهش غلظت و یا استفاده از آنتی اکسیدانها در عطر از این مشکل جلوگیری می‌کنند. فورانوکومارین ماده طبیعی که در گریپ فروت و یا کرفس وجود دارد، می‌تواند موجب واکنشهای شدید حساسیتی ویا افزایش حساسیت به اشعه ماوراء بنفش گردد.۳۲
بعضی از تحقیقات بر روی مواد معطر نشان می‌دهند که خیلی از ترکیبات آنها می‌توانند باعث سوزش پوست شوند.۳۳ هر چند برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند موادی نظیر اوپوپوناکس بسیار خطرناکتر از آنی هستند که در عطرسازی از آنها استفاده شود، اما هنوز اجماع علمی در این زمینه وجود ندارد.۳۴ همچنین صحیح است که گاهی استنشاق هوای خالی نیز می‌تواند پوست را دچار سوزش کند.
سرطان‌زایی
شواهد علمی وجود دارد که نیترو-مشک‌هایی نظیر ماسک زیلن (Musk xylene) می‌توانند منجر به بروز سرطان شوند، در حالیکه مواد افزودنی عمومی دیگری نظیر مشک‌های مصنوعی پلی سیکلیک خاصی می‌توانند موازنه هورمونها را در بدن انسان از بین ببرند.۳۵۳۶ بعضی از ترکیبات طبیعی نظیر ابسولوت اوکمُس نیز شامل ترکیبات حساسیت زا و سرطان‌زا می‌باشند.۳۳۳۷
مسمومیت
مواد شیمیایی خاصی که در عطرسازی استفاده می‌شوند حتی اگر نه برای انسان، اما حداقل برای حشرات، سمی می‌باشند. برای مثال ترکیب تریسیکلودسنیل آلیل اتر که اغلب در عطرهای مصنوعی یافت می‌شود خاصیت دافع حشرات دارد.۳۸۳۹
محیط زیست
آلودگی
مشک‌های مصنوعی خوشبو بوده و نسبتاً ارزان می‌باشند، به همین دلیل به مقادیر متنابهی در محصولات شوینده لباس و تمیز کننده‌های شخصی جهت پوشش بوی بد آنها استفاده می‌گردند. به همین جهت ترکیبات چند نوع از این مشک‌ها در چربی و شیر انسان۴۰و همچنین رسوبات و آب دریاچه‌های بزرگ واقع در شمال آمریکا یافت شده است.۴۱
این آلوده کننده‌ها با ورود به چرخه غذایی حیوانات و انسان ممکن است مشکلات بهداشتی و محیطی اضافه‌ای را بوجود آورند.
انقراض گونه‌ها
بعلت تقاضایی که برای مواد معطری نظیر چوب صندل، عود هندی و مشک وجود دارد، این گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. قاچاق و کشت و نگهداری غیرقانونی این گونه‌ها نیز از دیگر مشکلات موجود می‌باشد.
مقررات ایمنی
در آمریکا صنعت عطرسازی بطور مستقیم تحت نظارت و کنترل مقررات سازمان مدیریت غذا و داروی دولتی نمی‌باشد. در عوض این سازمان بر سلامت عطرهااز طریق کنترل مواد اولیه آنها نظارت می‌نماید بطوریکه بایستی تست شده و بعنوان موادی که بطور عمومی سالم شناخته شده‌اند، تشخیص داده شوند. از آنجاییکه نیاز به حفاظت از رموز تجارت و فرمولهای تولیدی در این صنعت حیاتی می‌باشد، شرکتهای تولیدی بدون توجه به اثر مواد تولیدی اشان بر سلامت افراد فرمول و لیست کامل مواد افزودنی خود را بندرت در اختیار این سازمان قرار می‌دهند. در اروپا، فهرست اجباری ۲۶ ماده معطر شناخته شده آلرژی زااز ۱۱ مارس ۲۰۰۵، به اجرا درآمده است.۴۲ نیازمندی به فهرست کردن این مواد بستگی به استفاده از آنها در محصول نهایی دارد. محدودیتهایی که سبب الزام به لیست کردن مواد آلرژی زا می‌شود شامل ۰٫۰۰۱٪ برای محصولاتی که بر روی پوست باقی می‌مانند و ۰٫۰۱٪ برای محصولاتی که شسته می‌شوند، می‌گردد. این قانون باعث شده است که خیلی از عطرهای قدیمی بخصوص در دسته کاج و سرخسی که حاوی مقادیر زیادی عصاره اُوکمس می‌باشد فرمولشان را تغییر دهند